Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

a vitā discedere

  • 1 vita

    vīta, ae ( gen. sing. vitaï, Lucr. 1, 415; 2, 79; 3, 396), f. [vivo; Sanscr. gīv, to live; Gr. bios, life], life.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    tribus rebus animantium vita tenetur, cibo, potione, spiritu,

    Cic. N. D. 2, 54, 134:

    dare, adimere vitam alicui,

    id. Phil. 2, 3, 5:

    necessaria praesidia vitae,

    id. Off. 1, 17, 58:

    in liberos vitae necisque potestatem habere,

    Caes. B. G. 6, 19:

    exiguum vitae curriculum,

    Cic. Rab. Perd. 10, 30:

    ego in vitā meā nullā umquam voluptate tantā sum adfectus, etc.,

    id. Att. 5, 20, 6:

    vitam agere honestissime,

    id. Phil. 9, 7, 15; cf.:

    degere miserrimam,

    id. Sull. 27, 75:

    vitam in egestate degere,

    id. Rosc. Am. 49, 144:

    tutiorem vivere,

    id. Verr. 2, 2, 47, § 118:

    profundere pro aliquo,

    id. Phil. 14, 11, 30 fin.:

    amittere per summum dedecus,

    id. Rosc. Am. 11, 30:

    auferre alicui,

    id. Sen. 19, 71:

    in vitā manere,

    id. Fam. 5, 15, 3:

    in vitā diutius esse,

    id. Q. Fr. 1, 3, 5:

    e vitā discedere,

    id. Fam. 2, 2; cf.

    cedere,

    id. Brut. 1, 4:

    vitā cedere,

    id. Tusc. 1, 15, 35:

    de vitā decedere,

    id. Rab. Perd. 11:

    vitā se privare,

    id. de Or. 3, 3, 9:

    vitā aliquem expellere,

    id. Mur. 16, 34:

    si vita suppetet,

    id. Fin. 1, 4, 11: si mihi vita contigerit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 1:

    ne ego hodie tibi bonam vitam feci,

    a pleasant life, Plaut. Pers. 4, 8, 3:

    bonam vitam dare,

    id. Cas. 4, 4, 21; cf.

    , on the other hand: malae taedia vitae,

    Ov. P. 1, 9, 31.—
    B.
    In partic., life, as a period of time = aetas (post-Aug.):

    ii quadragensimum annum vitae non excedunt,

    Plin. 6, 30, 35, § 195; 7, 2, 2, § 30; 7, 49, 50, § 160:

    periit anno vitae septimo et quinquagesimo,

    Suet. Vit. 18:

    septem et triginta annos vitae explevit,

    Tac. A. 2, 88 fin.; Val. Max. 4, 1, 6; 8, 13, ext. 7; Gell. 15, 7, 1; Hier. in Dan. 6, 1.— Plur.:

    nec vero, si geometrae et grammatici... omnem suam vitam in singulis artibus consumpserint, sequitur, ut plures quasdam vitas ad plura discenda desideremus,

    Quint. 12, 11, 20; cf. also in the foll.—
    II.
    Transf.
    A.
    A living, support, subsistence (Plautinian;

    syn. victus): vitam sibi repperire,

    Plaut. Stich. 3, 2, 9; cf.:

    neque illi concedam quicquam de vitā meā,

    id. Trin. 2, 4, 76.—
    B.
    A life, i. e. a way or mode of life (class.): vita hominis [p. 1999] ex ante factis spectabitur, Auct. Her. 2, 3, 4:

    vita rustica honestissima atque suavissima,

    Cic. Rosc. Am. 17, 48:

    hanc usus, vita, mores respuit,

    id. Mur. 35, 74; cf.:

    inquirendo in utriusque vitam et mores,

    Liv. 40, 16, 2; so (with mores) Ov. H. 17, 172 Ruhnk.:

    neque ante philosophiam patefactam hac de re communis vita dubitavit,

    nor was it doubted in common life, Cic. Div. 1, 39, 86:

    vita, victusque communis,

    social life, id. Off. 1, 17, 58; cf.:

    omni vitā atque victu excultus,

    id. Brut. 25, 95.— Plur.:

    inspicere, tamquam in speculum, in vitas omnium,

    Ter. Ad. 3, 3, 61; cf.:

    per omnium vitas amicitia serpit,

    Cic. Leal. 23, 87:

    (Minos) vitas et crimina discit,

    Verg. A. 6, 433. —
    C.
    Life, real life (opp. fancy or fiction):

    ex quo est illud e vitā ductum ab Afranio,

    Cic. Tusc. 4, 20, 45:

    de vitā hominum mediā sumptum,

    Gell. 2, 23, 12:

    nil sine magno Vita labore dedit mortalibus,

    Hor. S. 1, 9, 60.—
    D.
    Like our life, to denote a very dear object:

    certe tu vita es mihi,

    Plaut. As. 3, 3, 24; cf. Ter. Ad. 3, 2, 33.—Hence, mea vita, or simply vita, my life, as a term of endearment, Plaut. Stich. 4, 2, 6; Cic. Fam. 14, 2, 3; 14, 4, 1; Prop. 1, 2, 1; 2, 20 (3, 13), 17.—
    E.
    The living, i. e. mankind, the world; like Gr. bios ( poet. and in postAug. prose):

    rura cano, rurisque deos, his vita magistris Desuevit quernā pellere glande famem,

    Tib. 2, 1, 37:

    agnoscat mores vita legatque suos,

    Mart. 8, 3, 20:

    verum falsumne sit, vita non decrevit,

    Plin. 8, 16, 19, § 48:

    alias in tumultu vita erat,

    id. 13, 13, 27, § 89.—
    F.
    A life, i. e. a course of life, career, as the subject of biography: in hoc exponemus libro de vitā (al. vitam) excellentium imperatorum, Nep. praef. § 8; id. Epam. 4 fin.:

    vitae memoriam prosā oratione composuit,

    Suet. Claud. 1 fin.:

    propositā vitae ejus velut summā,

    id. Aug. 9:

    referam nunc interiorem ac familiarem ejus vitam,

    id. ib. 61; cf. Serv. Verg. A. 1, 368:

    qui vitas resque gestas clarorum hominum memoriae mandaverunt,

    Gell. 1, 3, 1.—
    G.
    The duration of life (in plants, etc.), duration:

    arborum immensa,

    Plin. 16, 44, 85, § 234; 16, 44, 90, § 241; Pall. 12, 7, 17.—
    H.
    An existence, a being, of spirits in the infernal regions:

    tenues sine corpore vitae,

    Verg. A. 6, 292; cf. id. ib. 12, 952.

    Lewis & Short latin dictionary > vita

  • 2 vīta

        vīta ae, f    [VIV-], life: tribus rebus animantium vita tenetur, cibo, etc.: in liberos vitae necisque habent potestatem, Cs.: exiguum vitae curriculum: vitam in egestate degere: pro patriā vitam profundere: vitā discedere: de vitā decedere: vitam suam in periculum proicere: paene inlusi vitam filiae, have nearly fooled away, T.: malae taedia vitae, O.: nil sine magno Vita labore dedit mortalibus, H.—A life, way of life, way of living, manners: rustica: inquirendo in utriusque vitam, L.: vitae communis ignarus, i. e. good manners: illud e vitā ductum ab Afranio, from real life: Inspicere, tamquam in speculum, in vitas omnium, T.: (Minos) vitas et crimina discit, V.— As an expression of affection, life, dearest: Nostra omnium vita, T.: obsecro te, mea vita, etc.—A life, course of life, career, biography: in hoc exponemus libro de vitā excellentium imperatorum, N. —An existence, being, spirit: tenues sine corpore vitae, V.: Vita fugit sub umbras, V.—They who live, people, the world: neque hac de re communis vita dubitavit: vita desuevit pellere glande famem, Tb.
    * * *
    life, career, livelihood; mode of life

    Latin-English dictionary > vīta

  • 3 vita

    I vīta, ae f. [ vivo ]
    1) жизнь (v. misero longa (est), relīci brevis PS)
    potestas vitae necisque in aliquem Cs, Sl — власть над чьей-л. жизнью и смертью
    in meā vitā C — за всю мою жизнь, пока живу
    vitam pro aliquo profundere C — отдать жизнь за кого-л.
    alicui vitam adimere (auferre) или aliquem vitā privare (expellere) C — лишить кого-л. жизни
    a vitā discedere или (e) vitā (ex)cedere (abire), de vitā decedere, vitam ponere C etc. — расстаться с жизнью, скончаться
    2) образ жизни, быт (vitā rustica C)
    vitae societas C — общественная жизнь, общественные отношения
    alicui concedere quicquam de vitā suā Pl — уступить кому-л. кое-что из своей пищи
    4) жизнь, жизнеописание ( vitae excellentium virorum Nep)
    5) живущие, человеческий род, человечество, люди
    6)
    v. или v. mea! Pl, C, Prp ласк.жизнь моя!
    II vītā imper. к vito

    Латинско-русский словарь > vita

  • 4 vita

    vīta, ae, f. ( aus *vīvita zu vivo), das Leben, I) eig. u. übtr.: a) eig.: in vita esse, leben, Cic.: discedere a vita, cedere e u. ex vita od. bl. vitā, excedere e vita od. bl. vitā, Cic.: abire e vita, Cic.: abire vitā, Vell.: vitam ponere, sein Leben lassen, Cic.: vitam amittere, Cic.: vitam profundere pro alqo, Cic.: perducere vitam ad annum centesimum, Cic.: si vita suppetet, wenn ich das Leben haben werde, Cic.: vitā frui, Cic.: vitā vivere, vitam vivere, leben, Plaut.: vitam tutam vivere, Cic.: vitam miserrimam degere, Cic.: vitam agere, s. agono. II, B, 1, β (Bd. 1. S. 265): vitam colere, s. 2. colono. II, 2, a (Bd. 1. S. 1279): vitam tolerare, s. tolero: vitam transire (zubringen), Sall. u. Sen. (u. so sine adversario vitam, Sen.): vitam silentio transigere, Vulg.: vitam trahere (hinschleppen), Verg., Plin. u.a.: in vita manere, Cic.: vitam alci adimere, Cic., od. auferre, Cic., od. alqm vitā privare, Cic., od. expellere, Cic.: eādem manu sibi vitam exhaurire, quā etc., Cic.: vitam suspendio amittere, Gell.: alci vitam dare (schenken), Sen.: vitam producere (verlängern), Nep., Ggstz. abrumpere, Verg.: vitā defungi, Sen., Curt. u. Gell. vitam finire, s. fīniono. I, B, 3, a: deûm vitam accipere, Verg.: in mea vita, in meinem ganzen Leben, Cic.: in vita, in meinem od. seinem (ganzen) Leben, Cic. u. Hor. (s. Fritzsche Hor. sat. 2, 8, 4). – Plur., plures vitae, Quint.: vitae volantum, Verg.: serpit per omnium vitas amicitia, Cic. – b) übtr., v. Bäumen u. Gewächsen, das Leben = die Dauer, Fortdauer, vita arborum quarundam immensa credi potest, Plin. 16, 234: brevissima vita est punicis, fico, malis, Plin. 16, 241: castanea, quae plantis seritur, ita aegra est, ut biennio de eius vita saepe dubitetur, Pallad. 12, 7, 17. – II) meton.: 1) das Leben, die Lebensart, Lebensweise, der Lebensberuf, Lebenswandel, rustica, Cic.: cui in opere vita erat, Ter. – vita hominis ex ante factis spectatur, Cornif. rhet.: hanc orationem usus, vita, mores, civitas ipsa respuit, Cic.: ego bonam vitam tibi hodie feci (hab' verschafft), Plaut.: deorum vitam apti sumus, ein wahres Götterleben wird's, Ter. – Plur., inspicere tamquam in speculum in vitas omnium, Ter. adelph. 415. – 2) das Leben = der Lebenslauf, die Lebensbeschreibung, als Gegenstand der Darstellung, die Biographie, vitae excellentium imperatorum od. virorum, Nep.: vitae resque gestae clarorum hominum, Gell.: vitae scriptores, seine Lebensbeschreiber, Biographen, Lampr.: librum de vita alcis edere, Plin. ep. – 3) das Lebensglück, paene illusi vitam filiae, Ter. Andr. 822. – 4) das Leben, zur Bezeichnung einer sehr geliebten od. teueren Person, Aeschinus, nostra omnium vita, Ter.: dah. als ein Liebkosungswort, mea vita! mein Leben! Plaut. u. Cic. – 5) die Seele, der Schatten, in der Unterwelt, tenues sine corpore vitae, Verg. Aen. 6, 292. – 6) der Lebensunterhalt, die Nahrung, reperire sibi vitam, Plaut.: de vita mea, Plaut. – 7) die lebenden Menschen, die Welt (wie das griech. βίος), verum falsumne sit, non vita decreverit, Plin. 8, 48; vgl. Plin. 28. § 6 u. 35 118. Tibull. 2, 1, 37. Mart. 8, 3, 20. – / arch. veita, Corp. inscr. Lat. 1, 1009 u.ö.; vulg. bita, Corp. inscr. Lat. 10, 1741; arch. Genet. vitai, Lucr. 1, 415 u.a. Corp. inscr. Lat. 1, 1202.

    lateinisch-deutsches > vita

  • 5 vita

    vīta, ae, f. ( aus *vīvita zu vivo), das Leben, I) eig. u. übtr.: a) eig.: in vita esse, leben, Cic.: discedere a vita, cedere e u. ex vita od. bl. vitā, excedere e vita od. bl. vitā, Cic.: abire e vita, Cic.: abire vitā, Vell.: vitam ponere, sein Leben lassen, Cic.: vitam amittere, Cic.: vitam profundere pro alqo, Cic.: perducere vitam ad annum centesimum, Cic.: si vita suppetet, wenn ich das Leben haben werde, Cic.: vitā frui, Cic.: vitā vivere, vitam vivere, leben, Plaut.: vitam tutam vivere, Cic.: vitam miserrimam degere, Cic.: vitam agere, s. ago no. II, B, 1, β (Bd. 1. S. 265): vitam colere, s. colo no. II, 2, a (Bd. 1. S. 1279): vitam tolerare, s. tolero: vitam transire (zubringen), Sall. u. Sen. (u. so sine adversario vitam, Sen.): vitam silentio transigere, Vulg.: vitam trahere (hinschleppen), Verg., Plin. u.a.: in vita manere, Cic.: vitam alci adimere, Cic., od. auferre, Cic., od. alqm vitā privare, Cic., od. expellere, Cic.: eādem manu sibi vitam exhaurire, quā etc., Cic.: vitam suspendio amittere, Gell.: alci vitam dare (schenken), Sen.: vitam producere (verlängern), Nep., Ggstz. abrumpere, Verg.: vitā defungi, Sen., Curt. u. Gell. vitam finire, s. finio no. I, B, 3, a: deûm vitam accipere, Verg.: in mea vita, in meinem ganzen Leben, Cic.: in vita, in meinem od. seinem (ganzen) Leben, Cic. u. Hor. (s. Fritzsche Hor. sat. 2, 8, 4). – Plur., plures vitae,
    ————
    Quint.: vitae volantum, Verg.: serpit per omnium vitas amicitia, Cic. – b) übtr., v. Bäumen u. Gewächsen, das Leben = die Dauer, Fortdauer, vita arborum quarundam immensa credi potest, Plin. 16, 234: brevissima vita est punicis, fico, malis, Plin. 16, 241: castanea, quae plantis seritur, ita aegra est, ut biennio de eius vita saepe dubitetur, Pallad. 12, 7, 17. – II) meton.: 1) das Leben, die Lebensart, Lebensweise, der Lebensberuf, Lebenswandel, rustica, Cic.: cui in opere vita erat, Ter. – vita hominis ex ante factis spectatur, Cornif. rhet.: hanc orationem usus, vita, mores, civitas ipsa respuit, Cic.: ego bonam vitam tibi hodie feci (hab' verschafft), Plaut.: deorum vitam apti sumus, ein wahres Götterleben wird's, Ter. – Plur., inspicere tamquam in speculum in vitas omnium, Ter. adelph. 415. – 2) das Leben = der Lebenslauf, die Lebensbeschreibung, als Gegenstand der Darstellung, die Biographie, vitae excellentium imperatorum od. virorum, Nep.: vitae resque gestae clarorum hominum, Gell.: vitae scriptores, seine Lebensbeschreiber, Biographen, Lampr.: librum de vita alcis edere, Plin. ep. – 3) das Lebensglück, paene illusi vitam filiae, Ter. Andr. 822. – 4) das Leben, zur Bezeichnung einer sehr geliebten od. teueren Person, Aeschinus, nostra omnium vita, Ter.: dah. als ein Liebkosungswort, mea vita! mein Leben! Plaut. u. Cic. – 5) die Seele, der Schatten, in der Unterwelt,
    ————
    tenues sine corpore vitae, Verg. Aen. 6, 292. – 6) der Lebensunterhalt, die Nahrung, reperire sibi vitam, Plaut.: de vita mea, Plaut. – 7) die lebenden Menschen, die Welt (wie das griech. βίος), verum falsumne sit, non vita decreverit, Plin. 8, 48; vgl. Plin. 28. § 6 u. 35 118. Tibull. 2, 1, 37. Mart. 8, 3, 20. – arch. veita, Corp. inscr. Lat. 1, 1009 u.ö.; vulg. bita, Corp. inscr. Lat. 10, 1741; arch. Genet. vitai, Lucr. 1, 415 u.a. Corp. inscr. Lat. 1, 1202.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > vita

  • 6 vita

    vita, ae, f. [st2]1 [-] vie, existence, temps de la vie. [st2]2 [-] vie, susistance, moyens d'existence. [st2]3 [-] vie, manière de vivre, genre de vie, moeurs, conduite. [st2]4 [-] vie, événements de la vie, histoire, biographie. [st2]5 [-] personne qui est chère, objet chéri, vie, âme. [st2]6 [-] le genre humain, les hommes, l'humanité. [st2]7 [-] âme des morts.    - vitam vivere (agere, degere): passer sa vie, vivre.    - vitam tolerare pomis, Cic.: se nourrir de fruits.    - cedere (e) vita: quitter la vie, mourir.    - vita militaris (= cursus militaris), Cic. Tusc. 2, 2: carrière militaire.
    * * *
    vita, ae, f. [st2]1 [-] vie, existence, temps de la vie. [st2]2 [-] vie, susistance, moyens d'existence. [st2]3 [-] vie, manière de vivre, genre de vie, moeurs, conduite. [st2]4 [-] vie, événements de la vie, histoire, biographie. [st2]5 [-] personne qui est chère, objet chéri, vie, âme. [st2]6 [-] le genre humain, les hommes, l'humanité. [st2]7 [-] âme des morts.    - vitam vivere (agere, degere): passer sa vie, vivre.    - vitam tolerare pomis, Cic.: se nourrir de fruits.    - cedere (e) vita: quitter la vie, mourir.    - vita militaris (= cursus militaris), Cic. Tusc. 2, 2: carrière militaire.
    * * *
        Vita, vitae. Cic. Vie.
    \
        Debito vitae liberari. Curt. Mourir.
    \
        Expes vitae. Tacit. Qui est hors d'esperance de vivre.
    \
        Manifestus vitae. Tacit. Qu'on veoit manifestement estre vif.
    \
        Perpetuitas vitae. Cic. Continuation de vie.
    \
        Mea vita, Blandientis vox. Cic. Ma vie, Mot de flaterie.
    \
        Rapida. Pers. Qui passe vistement.
    \
        Adimere vitam. Cic. Oster la vie.
    \
        Agere vel agitare vitam. Vivre, Demener vie. Vide AGO.
    \
        Lumina vitae attingere. Virgil. Naistre.
    \
        Colere vitam. Plaut. Vivre.
    \
        Concessit vita per auras ad Manes. Virgil. S'en est allee, etc.
    \
        Constituere vitam. Cic. Eslire une maniere de vivre, ou Ordonner.
    \
        Degere vitam expertam thalami. Virgil. Vivre sans se marier.
    \
        Placidam ac pacatam degere vitam. Lucret. Demener vie paisible, Vivre paisiblement.
    \
        Depactus vitae terminus. Lucret. Fiché et arresté.
    \
        Discedere e vita. Cic. Mourir.
    \
        Ducere vitam. Virgil. Vivre.
    \
        Edere vitam. Lucret. Mourir.
    \
        Extulit vitam ictus sagittis. Senec. Il mourut, etc.
    \
        Exhalare vitam sub acerbo vulnere. Ouid. Mourir.
    \
        Exigere vitam. Terent. Passer le temps de sa vie.
    \
        Expellere aliquem vita. Cic. Tuer.
    \
        Limen vitae inire. Lucret. Entrer en vie, Commencer à vivre.
    \
        Sic vita est hominum. Cic. Les gents sont de telle nature.
    \
        Tractare vitam. Lucret. Vivre.
    \
        Traducere vitam. Brutus Ciceroni. Passer le temps de sa vie.
    \
        In vita mea. Cic. Tout le temps de ma vie.
    \
        Integerrime vitam agere. Cic. Vivre entierement et innocentement.
    \
        Vitae, in plurali, pro Moribus. Terent. Les meurs.
    \
        Tenues sine corpore vitae. Virgil. Les ames.

    Dictionarium latinogallicum > vita

  • 7 жизнь

    vita [ae, f] (misero longa, felici brevis; rustica); aetas [atis, f]; spiritus [us, m] (spiritum patriae reddere); caput, itis, n

    • продолжительность жизни duratio vitae

    • власть над чьей-л. жизнью и смертью potestas vitae necisque in aliquem

    • образ жизни modus vivendi; via vitae, vivendi; victus (Persarum); studium vitae

    • вести (какой-л.) образ жизни vitae cursum tenere

    • образ жизни не по средствам cultus major censu

    • блестящий образ жизни splendor vitae

    • ведущий утонченный образ жизни victu excultus

    • так уж заведено самой жизнью suscepit vita consuetudoque communis

    • вести жизнь диких животных vitam more ferarum tractare

    • лишить себя жизни mortem sibi consciscere

    • расстаться с жизнью a vita discedere; (e) vita (ex)cedere (abire); de vita decedere, vitam ponere

    • жизнь отлетела vita in ventos recessit; +лишить кого-либо жизни consumere (mulier consumenda damnata); alicui vitam adimere (auferre); aliquem vitā privare (expellere)

    • отдать жизнь за кого-л. vitam pro aliquo profundere

    • жертвовать жизнью для кого-л. abjicere vitam [salutem] pro aliquo

    • заплатить жизнью за что-л. aliquid spiritu luere

    • прожить жизнь в сельской глуши secretis ruris abscondere annos

    • проводить жизнь в спокойствии (безмятежно) aetatem agere [degere] intranquillitate

    • спасти жизнь expedire salutem

    • жизнь впроголодь esuritio

    • вся жизнь omnis aetas

    • в течение всей жизни vitā perpetuā

    • рисковать своей жизнью за плату sua funera vendere

    • клянусь жизнью! ita vivam!

    • видеть смысл жизни в литературных занятиях studiis suis vivere

    • будем наслаждаться жизнью и любить vivamus et amemus!

    • при жизни Ганнибала vivo Hannibale

    • за всю мою жизнь me vivo; in meā vitā

    • при жизни (их) обоих vivo utroque

    • при его жизни и на его глазах vivus vidensque

    • на склоне жизни supremis suis annis

    • общественная жизнь vitae societas

    • изыскать себе средства к жизни vitam sibi reperire

    • жажда жизни cupīdo lucis

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > жизнь

  • 8 discedo

    discēdo, ĕre, cessi, cessum - intr. -    - parf. sync. discesti Plaut. As. 251; discesse Fort. Mart 4, 352 II part. pass. avec sens actif, custodibus discessis Cael. Antip. d. Prisc. 8, 49, les gardes s'étant retirés. [st1]1 [-] s'en aller de côté et d'autre, se séparer, se diviser.    - senatus consultum factum est ut sodalitates discederent, Cic. Q. 2, 3, 5: un sénatus consulte ordonna que toutes les associations eussent à se dissoudre.    - populus ex contione discessit, Sall. J. 34, 2: le peuple, l'assemblée finie, se dispersa.    - in duas partes discedunt Numidae, Sall. J. 13, 1: les Numides se divisent en deux partis.    - cum terra discessisset magnis quibusdam imbribus, Cic. Off. 3, 38: la terre s'étant entrouverte à la suite de grandes pluies.    - cf. Div. 1, 97; 1, 99. [st1]2 [-] se séparer [d'un tout, d'un groupe dont on faisait partie].    - ab amicis discedere, Cic. Lael. 42: se séparer de ses amis (rompre avec...).    - cf. Caes. BC. 3, 60, 3. [st1]3 [-] s'éloigner de.    - ab aliquo discedere, Caes. BG. 4, 12, 1: s'éloigner de qqn, quitter qqn. --- cf. Cic. Lael. 1.    - a vallo discedere, Caes. BC. 3, 37, 3: quitter le retranchement.    - cf. Caes. BG. 5, 8, 6 ; 5, 34, 1.    - e Gallia discedere, Cic. Phil. 8, 21: sortir de Gaule.    - ex hibernis dicedere, Caes. BG. 5, 23, 3: quitter le cantonnement.    - de foro discedere, Cic. Verr. 4, 147: quitter le forum.    - de praediis discedere, Cic. Amer. 79: sortir de ses propriétés.    - Capuā discedere, Cic. Att. 7, 21, 1: quitter Capoue.    - templo discedere, Ov. M. 1, 381: quitter le temple. [st1]4 [-] se retirer du combat [vainqueur ou vaincu].    - superiores discedere, Caes. BC. 1, 47, 1: sortir vainqueurs. --- cf. BC. 3, 47. 5.    - sine detrimento discedere, Caes. BC. 3, 46, 6: se retirer sans dommage.    - a signis discedere, Caes. BG. 5, 16, 1; BC. 1, 341: quitter les enseignes = rompre les manipules, se débander, fuir.    - [mais Liv. 25, 20, 4, déserter]. [st1]5 [-] s'en aller du tribunal; se tirer d'affaire.    - superior discedit, Cic. Caec. 2: il sort victorieux du procès. --- cf. Br. 229.    - si istius haec tanta injuria impunita discesserit, Cic. Verr. 4, 68: si l'injustice si grande commise par cet homme sort impunie de ces débats.    - qui resisterunt, discedunt saepissime superiores, Cic. Tusc. 2: ceux qui ont résisté s'en vont en général en vainqueurs.    - discessit liberatus, Nep. Phoc. 2, 3: il fut renvoyé absous.    - impunita (tanta injuria) discedit, Cic. Verr. 2, 4, 30: un si grand attentat reste impuni.    - Hercules, qui deus sis, sane discessisti non bene, Plaut. Stich. 395: Hercules, bien que tu sois dieu, tu ne t'en es pas bien tiré.    - cf. Cic. Att. 2, 16, 4 ; 2, 21, 6. [st1]6 [-] fig. s'écarter de.    - ab officio dicedere, Caes. BG. 1, 40, 2: se départir de son devoir, manquer à son devoir.    - a sua sententia discedere, Caes. BC. 1, 2. 5: renoncer à son opinion.    - a ratione discedere, Cic. Tusc. 4, 42: s'écarter de la raison.    - ab oppugnatione castrorum discedere, Caes. BC. 2, 31, 3: abandonner le siège d'un camp.    - quartana a te discessit, Cic. Att. 8, 6, 4: la fièvre quarte t'a quitté.    - numquam ex animo meo discedit illius viri memoria, Cic. Rep. 6, 9: jamais le souvenir de cet homme ne sort de ma mémoire.    - hostibus spes potiundi oppidi discessit, Caes. BG 2, 7, 2: pour l'ennemi, l'espoir de prendre la ville s'en alla.    - a vita (ex vita) discedere, Cic.: quitter la vie, mourir.    - absol. dilatato vulneris hiatu discessit, Amm. 29: sa plaie s'étant rouverte et élargie, il mourut. [st1]7 [-] se porter vers une opinion.    - in alicujus sententiam discedere, Sall. C. 55, 1: se ranger à l'avis de qqn.    - cf Liv. 3, 41, 1; 28, 45, 5, etc.    - in alia omnia discessit (senatus), Cic. Fam. 19, 12, 3: (le sénat) se rangea à un tout autre avis.    - ultimum senatus consultum, quo... numquam ante discessum est, Caes. BC. 1, 5, 3: le sénatus consulte, ultime mesure à laquelle on n'en est jamais venu auparavant... [st1]8 [-] faire abstraction de.    - cum a vobis discesserim, neminem esse... Cic. Fam. 1, 9, 18, [je t'assure] que, vous exceptés, il n'y a personne...    - cum a fraterno amore discessi, Cic. Att. 1, 17, 5: à part l'affection que me porte mon frère.
    * * *
    discēdo, ĕre, cessi, cessum - intr. -    - parf. sync. discesti Plaut. As. 251; discesse Fort. Mart 4, 352 II part. pass. avec sens actif, custodibus discessis Cael. Antip. d. Prisc. 8, 49, les gardes s'étant retirés. [st1]1 [-] s'en aller de côté et d'autre, se séparer, se diviser.    - senatus consultum factum est ut sodalitates discederent, Cic. Q. 2, 3, 5: un sénatus consulte ordonna que toutes les associations eussent à se dissoudre.    - populus ex contione discessit, Sall. J. 34, 2: le peuple, l'assemblée finie, se dispersa.    - in duas partes discedunt Numidae, Sall. J. 13, 1: les Numides se divisent en deux partis.    - cum terra discessisset magnis quibusdam imbribus, Cic. Off. 3, 38: la terre s'étant entrouverte à la suite de grandes pluies.    - cf. Div. 1, 97; 1, 99. [st1]2 [-] se séparer [d'un tout, d'un groupe dont on faisait partie].    - ab amicis discedere, Cic. Lael. 42: se séparer de ses amis (rompre avec...).    - cf. Caes. BC. 3, 60, 3. [st1]3 [-] s'éloigner de.    - ab aliquo discedere, Caes. BG. 4, 12, 1: s'éloigner de qqn, quitter qqn. --- cf. Cic. Lael. 1.    - a vallo discedere, Caes. BC. 3, 37, 3: quitter le retranchement.    - cf. Caes. BG. 5, 8, 6 ; 5, 34, 1.    - e Gallia discedere, Cic. Phil. 8, 21: sortir de Gaule.    - ex hibernis dicedere, Caes. BG. 5, 23, 3: quitter le cantonnement.    - de foro discedere, Cic. Verr. 4, 147: quitter le forum.    - de praediis discedere, Cic. Amer. 79: sortir de ses propriétés.    - Capuā discedere, Cic. Att. 7, 21, 1: quitter Capoue.    - templo discedere, Ov. M. 1, 381: quitter le temple. [st1]4 [-] se retirer du combat [vainqueur ou vaincu].    - superiores discedere, Caes. BC. 1, 47, 1: sortir vainqueurs. --- cf. BC. 3, 47. 5.    - sine detrimento discedere, Caes. BC. 3, 46, 6: se retirer sans dommage.    - a signis discedere, Caes. BG. 5, 16, 1; BC. 1, 341: quitter les enseignes = rompre les manipules, se débander, fuir.    - [mais Liv. 25, 20, 4, déserter]. [st1]5 [-] s'en aller du tribunal; se tirer d'affaire.    - superior discedit, Cic. Caec. 2: il sort victorieux du procès. --- cf. Br. 229.    - si istius haec tanta injuria impunita discesserit, Cic. Verr. 4, 68: si l'injustice si grande commise par cet homme sort impunie de ces débats.    - qui resisterunt, discedunt saepissime superiores, Cic. Tusc. 2: ceux qui ont résisté s'en vont en général en vainqueurs.    - discessit liberatus, Nep. Phoc. 2, 3: il fut renvoyé absous.    - impunita (tanta injuria) discedit, Cic. Verr. 2, 4, 30: un si grand attentat reste impuni.    - Hercules, qui deus sis, sane discessisti non bene, Plaut. Stich. 395: Hercules, bien que tu sois dieu, tu ne t'en es pas bien tiré.    - cf. Cic. Att. 2, 16, 4 ; 2, 21, 6. [st1]6 [-] fig. s'écarter de.    - ab officio dicedere, Caes. BG. 1, 40, 2: se départir de son devoir, manquer à son devoir.    - a sua sententia discedere, Caes. BC. 1, 2. 5: renoncer à son opinion.    - a ratione discedere, Cic. Tusc. 4, 42: s'écarter de la raison.    - ab oppugnatione castrorum discedere, Caes. BC. 2, 31, 3: abandonner le siège d'un camp.    - quartana a te discessit, Cic. Att. 8, 6, 4: la fièvre quarte t'a quitté.    - numquam ex animo meo discedit illius viri memoria, Cic. Rep. 6, 9: jamais le souvenir de cet homme ne sort de ma mémoire.    - hostibus spes potiundi oppidi discessit, Caes. BG 2, 7, 2: pour l'ennemi, l'espoir de prendre la ville s'en alla.    - a vita (ex vita) discedere, Cic.: quitter la vie, mourir.    - absol. dilatato vulneris hiatu discessit, Amm. 29: sa plaie s'étant rouverte et élargie, il mourut. [st1]7 [-] se porter vers une opinion.    - in alicujus sententiam discedere, Sall. C. 55, 1: se ranger à l'avis de qqn.    - cf Liv. 3, 41, 1; 28, 45, 5, etc.    - in alia omnia discessit (senatus), Cic. Fam. 19, 12, 3: (le sénat) se rangea à un tout autre avis.    - ultimum senatus consultum, quo... numquam ante discessum est, Caes. BC. 1, 5, 3: le sénatus consulte, ultime mesure à laquelle on n'en est jamais venu auparavant... [st1]8 [-] faire abstraction de.    - cum a vobis discesserim, neminem esse... Cic. Fam. 1, 9, 18, [je t'assure] que, vous exceptés, il n'y a personne...    - cum a fraterno amore discessi, Cic. Att. 1, 17, 5: à part l'affection que me porte mon frère.
    * * *
        Discedo, discedis, pen. prod. discessi, discessum, discedere, Recedere: vt Discedere Roma. Cic. Se partir et s'en aller.
    \
        Discedere cubitum. Cic. S'en aller coucher.
    \
        Non discedere ab aliquo. Cic. Ne bouger d'avec aucun, L'accompaigner tousjours, et ne le laisser jamais.
    \
        Discedere ab amicis. Cic. Se departir de l'amitié d'aucun.
    \
        Discedere ab armis. Caes. Laisser les armes et s'en retourner chascun en son hostel.
    \
        Discedere a consuetudine alicuius populi. Cic. Contrevenir à la coustume, Venir et faire contre la commune observance et coustume d'un peuple.
    \
        E conspectu discedere. Cic. Se partir de la presence d'aucun.
    \
        Discedere a defendendis hominibus et subleuandis. Cic. Laisser à aider et defendre.
    \
        Non discedere digitum a re aliqua. Cic. Sub. latum. Ne s'en esloingner nullement, S'en tenir tousjours pres.
    \
        In duas factiones ciuitas discessit. Tacit. Est divisee.
    \
        A sperata alicuius rei gloria discedere. Cic. Perdre esperance.
    \
        Discedere a jure. Cic. Ne se gouverner et reigler plus selon le droict et les loix.
    \
        Vno verbo discedere a libro. Cic. Faillir d'un mot à dire comme il est dedens son livre.
    \
        Nunquam ex animo meo discedit illius viri memoria. Cic. Jamais je ne perds la souvenance de luy, J'ay tousjours memoire de luy, Il me souvient tousjours de luy, Il n'est jamais qu'il ne me souvienne de luy.
    \
        A mente atque a se discedere. Cic. Sortir hors de son sens.
    \
        Discessit mos. Plin. La coustume n'est plus.
    \
        Discedamus a nobis. Cic. Ne parlons plus de nous, Laissons à parler de nous.
    \
        Discedere ab officio. Cic. Ne faire plus son debvoir.
    \
        Discedere in aliquam opinionem. Cic. Se ranger à quelque opinion.
    \
        Discedere in alia omnia, pro Dissentire. Cic. Estre d'opinion contraire, Opiner au contraire.
    \
        Discedunt in duas partes. Sallust. Se divisent et separent en deux bandes.
    \
        Negat vnquam se a te pedem discessisse. Cic. Il nie qu'il bougeast jamais le pied d'avec toy, Il dit qu'il ne s'esloingna jamais de toy la longueur d'un pied.
    \
        Audiui quartanam a te discessisse. Cic. J'ay ouy dire que la fievre quarte t'a laissé, S'en est allee.
    \
        A re discedere. Cic. Sortir hors du propos.
    \
        Discedere a vel de sententia. Caesar. Cic. Changer d'opinion.
    \
        A sese discedere. Cic. S'oublier soymesme, et sortir hors de son sens.
    \
        Signis discedere haud licitum. Sil. Il n'est point licite à un homme de guerre de se partir d'avec son enseigne.
    \
        Discedere superiorem. Cic. S'en aller vainqueur.
    \
        Discedere inferiorem. Cic. S'en aller vaincu.
    \
        A vita discedere. Cic. Mourir.
    \
        Discedit vsusfructus a persona. Modestin. L'usufruict se perd et se depart de celuy à qui il estoit.
    \
        Quum discessi a te, nemo mihi illo charior. Cic. Apres toy je l'aime plus que nul autre.
    \
        Amoris vero erga te mei, quum a fraterno amore, domesticoque discessi, tibi primas defero. Cic. Apres mon frere, il n'en y a point que j'aime tant que toy.
    \
        Sic, vt quum ab illo discesserint, me habeant proximum. Cic. Tellement que apres cestuy là, ils n'en ont point de plus prochain que moy.
    \
        Discedere terra dicitur. Cic. Se fendre, S'ouvrir.
    \
        Discedit caelum. Cic. Quand il s'ouvre et se fend, ou semble se fendre, comme quand il esclaire.
    \
        Discedatur, impersonale. Cic. Qu'on s'en aille.
    \
        Disceditur in eam sententiam. Liu. On suit ceste opinion.
    \
        Discessum est. Liu. On s'est departi.

    Dictionarium latinogallicum > discedo

  • 9 hinscheiden

    hinscheiden, de vita decedere, gew. bl. decedere; e od. a vita discedere; e vita cedere; vitā od. e vita excedere; e vita od. de vita exire; e vita abire od. emigrare; hinc demigrare. – sanft h., mollissime excedere et vitae elabi.

    deutsch-lateinisches > hinscheiden

  • 10 enden, endigen

    enden, endigen, I) v. intr.finem habere od. capere. – desinere (aufhören, z.B. vom Krieg [Ggstz. sumi]). – exitum habere. evenire (einen Ausgang od. Erfolg haben). – das Morden wollte gar nicht e., nullus modus caedibus fuit. Vgl. no. II, 1. – II) v. tr: 1) machen, daß etwas aufhört: finire alqd. terminare alqd (räumlich eine Grenze oder Schranken setzen, räumlich aufhören machen, -lassen). – finem facere alcis rei od. Genet. Gerundii. finem imponere alci rei. finem statuere e alc constituere alci rei (ein Ende machen, setzen, der Dauer nach). – conficere. perficere (gleichs. fertigmachen, z.B. bellum). – (eine Rede) endigen, finem facere orationis od. dicendi; desinere (aufhören zu sprechen): damit (mit den Worten) e., in fine addere, adicere. – einen Brief e., epistulam concludere. – (das Leben) endigen, vitam finire. vitam deponere. mortem sibi consciscere [739]( freiwillig sich das Leben nehmen); esse od. vivere desinere. occĭdere. interire. e od. a vita discedere. ex vita excedere. mori (durch Fügung des Himmels, sterben, s. das. die Synon.): so endete Hannibal (sein Leben), hic vitae exitus fuit Hannibalis. – einen Streit e., controversiam dirimere (durch sein Einschreiten); controversiam componere (durch gütlichen Vergleich). – 2) zustande bringen, vollenden, s. »zu E. bringen« unter »Ende«. – III) v. r.finiri. terminari (ein Ende haben, beide auch v. Wörtern, z.B. eetnlitteris finiri: u. longā syllabā. od. tissyllabā terminari). – finem habere od. capere (ein Ende nehmen). – desinere (aufhören, z.B. tenuissimā caudā in piscem). – exire od. cadere od. excĭdere od. exitum habere in etc. (ausgehen auf eine Silbe etc., von Wörtern etc.). – sich in eine Spitze e., mucrone deficere.

    deutsch-lateinisches > enden, endigen

  • 11 Hunger

    Hunger, fames (Begierde nach Speise; übtr. = Hungerkur u. = Hungersnot u. = größte Dürftigkeit; bildl. = große Begierde, z.B. nach Gold, auri, in welcher Beziehung fames, wenn man im Bilde bleibt, wie Curt. 5, 1, 6, gar nicht dichterisch ist). inedia (Enthaltung des Essens, das Hungern). – esuries u. esuritio (das Hungerhaben, Hungern). – H. haben, esurire (hungern); famelaborare (Hunger leiden, auch übtr. von Bäumen): jmd. H. leiden lassen, s. »hungern lassen« unter »hungern«: vom H. geplagt, gequält werden, fame premi od. urgeri od. uri od. cruciari; fame macerari (vom H. abgemagert werden): den H. stillen, vertreiben, famem explere od. exstinguere od. sedare od. depellere: sich H. erregendurch Spazierengehen, ambulando famem obsonare. – vor H. fast umkommen, fame enecari: vor H. (Hungers) sterben, vor H. umkommen, [1367] vom H. aufgerieben werden, fame mori; fame interire od. perire; fame od. inediā absumi od. consumi od. confici od. necari; fame extabescere: sich durch H. töten, per inediam a vita discedere; inediā finire vitam; inediā mori od. perire (durch freiwillige Enthaltung der Speise sterben, umkommen): jmd. durch H. umkommen lassen, töten, jmd. Hungers sterben lassen, alqm fame conficere; alqm fame interficere od. necare: jmd. fast H. sterben lassen, alqm fame conficere od. enecare: glauben, Hungers sterben zu müssen, famem timere: H. ertragen können, famem ferre; inediam ferre od. sustinere. – Sprichw., Hunger ist der beste Koch, cibi condimentum fames est (Cic. de fin. 2, 90); malum panem tibi tenerum et siligineum fames reddet (Sen. ep. 123, 2).

    deutsch-lateinisches > Hunger

  • 12 hungern

    hungern, I) Hunger haben: esurire, nach etw., alqd. – cibi appetentem esse (Appetit haben). – fame laborare, premi (Hunger leiden). – hungernd, s. hungerig no.I. – II) sich der Speise enthalten (auch als Kur): cibo se abstinere. – ieiunium servare (nüchtern bleiben, fasten). – ieiunium interponere (eine Zeitlang Fasten eintreten lassen). – nullum cibum assumere (keine Speise nehmen, z.B. v. Kranken). – fame uti (Hunger, eine Hungerkur anwenden). – h. können, famem ferre; inediam ferre od. sustinere: jmd. h. lassen, alci alimenta subducere. alqm inediā afficere (es ihm an Speise fehlen lassen); alci inediam imperare (jmd. die Hungerkur gebrauchen lassen); alqm ieiunum habere (nüchtern lassen): jmd. einen ganzen Tag h. lassen, inediā totius diei alqm afficere: sich zu Tode h., inediā vitam finire; per inediam a vita discedere; inediā mori od. perire; se cibo abstinere atque ita interire: sich zu Tode h. wollen, mortem inediā persequi; mori inediā destinare. Hungern, das, fames (der Hunger, w. s.). – esuritio (das Hungerhaben). – Ist es = Hungerkur, s. d.

    deutsch-lateinisches > hungern

  • 13 Hungertod

    Hungertod, fames (z.B. fames miserrima omnium mors). – den H. suchen, mortem inediā persequi; mori inediā destinare: den H. sterben, fame mori. fame perire od. interire (aus Mangel an Lebensmitteln übh.); fame necari (als Strafe); inediā vitam finire. per inediam a vita discedere. inediā mori. od. perire (freiwillig, als Selbstmörder): jmd. den H. sterben lassen, alqm fame necare od. interficere (durch Hunger töten); alqm fame conficere (durch Hunger aufreiben); alqm inediā mori cogere (jmd. nötigen, durch Enthaltung des Essens zu sterben).

    deutsch-lateinisches > Hungertod

  • 14 verhungern

    verhungern, fame mori. fame absumi od. consumi. fame perire od. interire (aus Mangel an Lebensmitteln zugrunde gehen). – inediā mori. inediā vitam finire. per inediam a vita discedere (freiwillig Hungers sterben). – fame enecari od. confici (vor Hunger fast vergehen). – jmd. v. lassen, alqm fame necare od. interficere; alqm inediā mori cogere (jmd. zum Hungertod zwingen): jmd. fast v. lassen, alqm fame enecare: es verhungerten mehr, als getötet wurden, plures fames quam ferrum absumpsit. Verhungern, das; z.B. sich vor dem V. fürchten, famem timere.

    deutsch-lateinisches > verhungern

  • 15 abgehen

    abgehen, 1) sich entfernen: A) eig., sich vermitelst der Füße od. eines Fahrzeugs fortbewegen: a) v. Pers.: abire, absol. od. loco, de od. ex loco (im allg., Ggstz. manere, redire). – exire, absol. od. loco, ab od. ex loco u. in locum (aus einem Orte herausgehen, Ggstz. redire; z. B. ab urbe, in proyjuciam, vom Konsul). – abscedere, discedere loco, a loco od. de od. ex loco (von einem Orte scheiden, verreisen etc.) – decedere loco od. de od. ex loco (für immer weggehen von einem Orte, wo man sich seither aufgehalten hat, dah. auch das eig. Wort von einer aus der Provinz abgehenden Magistratsperson). – excedere, absol. od. loco, ex loco (aus einem Orte scheiden). – egredi loco, ex loco (aus einem Orte herausschreiten). – proficisci loco, de loco od. ex loco od. in locum (sich von wo auf den Weg machen, abreisen, Ggstz. remanere, reverti, redire; z. B. in provinciam [v. Konsul]; auch vom Heere u. von Schiffen). – fahrend, schiffend a., s. abfahren, absegeln. – abgehen lassen, s. abschicken: abzugehen gedenken (willens sein), proficisci cogitare, in der Umgangsspr. gew. bl. cogitare (z. B. cras cogitabat: u. cogitabam in Pompeianum). – Bildl., mit Tod a., decedere mit u. ohne vitā, de od. ex vita; exire e ob. de vita; excedere vitā od. ex vita. – von einem Amte a., abire magistratu (vgl. abdanken no. II, c). – b) von Sachen, abgesendet werden: mitti.

    B) übtr.: 1) v. Waren, einen Käufer finden: emptorem invenire, leicht (gut), facile.[15] gut abgehend, vendibi lis (Ggstz. invendibilis). – 2) vermindert werden, bes. vom Gelde: decedere (z. B. de summa nihil decedet). – 3) fehlen, mangeln: abesse alci od. ab alqa re. in alqo non esse (nicht vorhanden sein übh.). – deesse, jmdm., alci (obgleich notwendig u. wünschenswert, doch nicht vorhanden sein). – deficere, jmdm., alqm (ausgehen, zu fehlen anfangen, z. B. v. den Kräften). – die Geschichte geht unserer Literatur noch ab, abest historia litteris nostris: sich nichts (an Speise etc.) a. lassen, nihil sibi defraudare. – 4) nach und nach aufhören; z. B. das Feuer geht ab, consumptus ignis exstinguitur. – 5) einen Ausgang gewinnen, ablaufen: evenire; exitum habere. – so (ohne Nachteil) abgehen, sie abire: nicht so a., non sic abire.

    II) sich nach einer andern Richtung entfernen, A) eig.: a) v. Pers.: devertere (sich vom Wege wohin abwenden, z. B. in Pamphyliam; u. wohin einkehren, z. B. ad se in Albanum). – declinare (sich abneigen, z. B. a Capua). – flectere iter (von der geraden Route wohin abbiegen, z. B. Demetriadem). – digredi loco, ab od. ex loco (sich von einem Orte trennen u. eine andere Richtung einschlagen, z. B. domo, a Corcyra, ex eo loco). – vom Wege, von der Straße a., decedere u. discedere viā od. rectā viā (auch uneig.); declinare de via (z. B. ad dextram); deflectere viā u. bl. deflectere (vom Wege abbiegen, z. B. in Tuscos); flectere viam od. iter suum (von der geraden Route abbiegen); viam relinquere (den Weg verlassen). – von jmd. a., discedere, digredi ab alqo: devertere ab alqo. – b) v. Örtl.; z. B. hier geht der Wald, der Weg links ab, hinc silva, via se flectit sinistrorsum: hier geht der Weg nach Arpinum ab, hic flexus est ad iter Arpinas.

    B) übtr., von jmd. a., deserere alqm (seine Partei verlassen); dissentire, dissidēre ab alqo (von jmds. Meinung abweichen): von einer Meinung a., decedere de sententia; discedere a sententia (eig. Wort vom Senator, der seine Meinung aufgibt und zu der eines andern übertritt): von der Wahrheit a., deflectere a veritate: von einer Gewohnheit a., s. Gewohnheit: von der Pflicht a., ab officio discedere od. decedere: vom Rechte a. (es verletzen), abire ab iure: von seinem Plane a., consilium suum mutare: von seinem Vorhaben a., incepto desistere: in der Rede von etw. a., abire ab alqa re.

    deutsch-lateinisches > abgehen

  • 16 recedo

    rĕ-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n., to go back, fall back, give ground, retire, withdraw, recede.
    A.
    Lit. (class.; cf.:

    decedo, abscedo): pone nos recede,

    Plaut. Poen. 3, 2, 34:

    ego abs te procul recedam,

    id. Mil. 2, 4, 4:

    hinc,

    id. Bacch. 4, 1, 7:

    illuc,

    id. Rud. 3, 5, 7:

    recedere loco,

    id. Am. 1, 1, 84; cf.:

    centuriones ex eo quo stabant loco recesserunt,

    Caes. B. G. 5, 43:

    non modo illum e Galliā non discessisse, sed ne a Mutinā quidem recessisse,

    Cic. Phil. 8, 7, 21:

    procul a telo veniente,

    Ov. M. 12, 359:

    de medio,

    Cic. Rosc. Am. 38, 112:

    ab hoste,

    Ov. P. 3, 1, 151:

    longius,

    Verg. G. 4, 191:

    tristis recedo,

    Hor. Ep. 1, 16, 35; id. C. 2, 19, 31:

    ab Illiturgi,

    Liv. 24, 41:

    in castra Corneliana,

    Caes. B. C. 2, 30 fin.
    2.
    In partic., to retire to one's bedchamber, go to rest, Petr. 85, 5; Ov. Ib. 239.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of inanimate and abstract things:

    ut illae undae ad alios accedant, ab aliis autem recedant,

    Cic. Planc. 6, 15:

    verba movere loco, quamvis invita recedant,

    yield, Hor. Ep. 2, 2, 113:

    multa ferunt anni venientes commoda secum, Multa recedentes adimunt,

    the departing years, id. A. P. 176:

    abeant ac recedant voces illae,

    Plin. Pan. 2, 2.—
    2.
    Of places, things, etc., to stand back, recede (i. e. to be distant or retired;

    freq., esp. after the Aug. per.): secreta parentis Anchisae domus arboribusque obtecta recessit,

    Verg. A. 2, 300; cf. Cat. 64, 43; and:

    etsi lata recessit Urbe domus,

    Stat. Th. 5, 242; Plin. Ep. 2, 17, 21:

    Palaestina vocabatur, quā contingit Arabas... et quā recedit intus, Damascena,

    Plin. 5, 12, 13, § 66:

    Magna Graecia in tres sinus recedens Ausonii maris,

    id. 3, 10, 15, § 95; 4, 10, 17, § 33; Sen. Cons. ad Marc. 18.—Of nations:

    gens Cappadocum longissime Ponticarum omnium introrsus recedens,

    Plin. 6, 8, 8, § 24.—In a painting, etc.:

    pictor vi artis suae efficit, ut quaedam eminere in opere, quaedam recessisse credamus,

    Quint. 2, 17, 21; cf.:

    venter recessit,

    Plin. Ep. 3, 6, 2.— Poet., of places, which appear to recede by our departure from them:

    provehimur portu, terraeque urbesque recedunt,

    Verg. A. 3, 72:

    mea terra recedit,

    Ov. M. 8, 139; 11, 466; Sil. 3, 157; Stat. Th. 1, 549 al.—
    II.
    In gen., to go away, withdraw, retire, depart from a place, to abandon a thing, = discedere.
    A.
    Lit. (in good prose very rare), = discedere, haec effatu' pater, germana, repente recessit, vanished, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 48 Vahl.):

    nec vero a stabulis pluviā impendente recedunt Longius (apes),

    Verg. G. 4, 191; Plin. Ep. 1, 13, 2.—
    2.
    Transf., of things, to separate from any thing (with which it was previously connected):

    in aliis ossibus ex toto saepe fragmentum a fragmento recedit,

    Cels. 8, 7, 1:

    carnes ab ossibus,

    Plin. 22, 8, 9, § 22; 19, 5, 23, § 67:

    caput e cervice,

    Ov. P. 2, 8, 65;

    for which also: caput cervice,

    id. H. 16, 153; cf. id. F. 6, 708; Luc. 8, 674. —
    B.
    Trop., to withdraw, depart, desist (class.; esp. freq. in Cic. and Quint.): si quid vos per laborem recte feceritis, labor ille a vobis cito recedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4:

    avius a verā longe ratione recedit,

    Lucr. 2, 229:

    senes, ut in otia tuta recedant, aiunt, etc.,

    Hor. S. 1, 1, 31:

    ab officio recedere,

    Cic. Off. 3, 4, 19; Auct. Her. 3, 3, 5; Cic. Caecin. 20, 58:

    ab armis,

    i. e. to lay them down, id. Rosc. Am. 6, 16:

    penitus a naturā,

    id. Fin. 4, 16, 43:

    ab eodem exemplo,

    Quint. 1, 6, 6; 2, 8, 13; 7, 3, 21:

    a sententiis ejus, ab omni voluntate, consiliisque,

    Cic. Att. 12, 4, 2: a vitā, i. e. to kill one ' s self, id. Tusc. 4, 17, 40 (but Plin. 29, 1, 5, § 6, to die, in gen., a doubtful conjecture; Jahn, procedente [p. 1530] vitā):

    a veritatis viā longe,

    Lact. 2, 8, 1:

    ab oppugnatione,

    Hirt. B. G. 8, 40.—Very freq. of inanimate and abstract subjects:

    postquam recessit vita patrio corpore,

    Plaut. Merc. prol. 73:

    (nomen hostis) a peregrino recessit et proprie in eo, qui arma contra ferret, remansit,

    has lost the signification of foreigner, Cic. Off. 1, 12, 37; so,

    res a consuetudine,

    id. Quint. 21, 67; Quint. 2, 13, 11:

    figurae sententiarum ab illo simplici modo indicandi recedunt,

    id. 9, 2, 1:

    ab usu cotidiano,

    id. 10, 1, 44 et saep.— Poet., with simple abl.:

    sic nunquam corde recedit Nata tuo,

    departs, Stat. S. 3, 5, 55.— Absol., to vanish, pass away, disappear:

    et pariter Phoebes, pariter maris ira recessit,

    Ov. M. 12, 36:

    spes,

    Luc. 7, 688:

    quonam nostri tibi cura recessit?

    Verg. A. 2, 595:

    fortuna recessit,

    id. ib. 3, 53.— With in:

    in ventos vita recessit,

    passed away into the winds, Verg. A. 4, 705.— Hence, * rĕcessus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), drawn back, receding:

    scaena recessior,

    standing farther back, Vitr. 5, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > recedo

  • 17 tanquam

    tamquam (tanquam), adv. et conj. [st2]1 [-] comme, de même que, autant que. [st2]2 [-] avec subj. comme si. [st2]3 [-] pour ainsi dire, comme qui dirait. [st2]4 [-] comme, par exemple. [st2]5 [-] avec part. fut. Tac. dans la pensée de, avec l'intention de.    - voir la grammaire    - ex vita ita discedere tamquam ex hospitio, non tamquam e domo, Cic. Sen. 23, 84: quitter la vie comme on quitte un lieu de refuge et non comme on quitte sa maison.    - in aliena castra transire, non tamquam transfuga, sed tamquam explorator, Sen. Ep. 1, 2: mettre le pied dans le camp ennemi, non comme transfuge, mais comme éclaireur.    - tamquam... sic (ita)...: de même que... de même...    - pugnandum (est) tamquam contra morbum sic contra senectutem, Cic. Sen. 36: il faut lutter contre la vieillesse tout comme on doit le faire contre la maladie.    - tamquam (si) + subj.: comme si.    - tamquam nesciamus, Cic.: comme si nous ignorions.    - quae ad vulnus curandum sedulo comparat, tamquam spes subesset, Liv. 1, 41: elle prépare avec empressement ce qu'il faut pour soigner la blessure, comme s'il restait quelque espoir.    - tamquam clausa sit Asia, Cic. Fam. 12, 9, 1: comme si l'Asie était fermée.    - tanquam nihil facti, Petr.: comme si de rien n'était.    - invitus ea tamquam volnera attingo, Liv.: c'est malgré moi que je touche à ces sortes de blessures.    - oratori populi aures tamquam tibiae sunt, Cic. Brut.: la flûte de l'orateur, c'est pour ainsi dire l'oreille du public.    - dare tamquam ansas ad reprehendendum, Cic. Lael. 59: donner pour ainsi dire des anses aux reproches, prêter le flanc à la critique.    - verum amicum qui intuetur, tamquam exemplar aliquod intuetur sui, Cic. Lael. 23: qui considère un ami véritable voit en quelque sorte une image fidèle de son propre moi.    - tamquam tormentorum patientia et in morbo graui temperantia... Sen. Ep. 66, 5: par exemple (comme) la patience dans les tourments, l'égalité d'âme dans la maladie.    - tamquam secuturus scripsit Herennio Gallo ut arceret transitu Batavos, Tac. Hist. 4, 19: comme s'il avait l'intention de poursuivre, il écrivit à Hérennius Gallus de fermer le passage aux Bataves.    - tamquam lecturus ex commodo, Sen. Ep. 5: voulant lire à mon aise.
    * * *
    tamquam (tanquam), adv. et conj. [st2]1 [-] comme, de même que, autant que. [st2]2 [-] avec subj. comme si. [st2]3 [-] pour ainsi dire, comme qui dirait. [st2]4 [-] comme, par exemple. [st2]5 [-] avec part. fut. Tac. dans la pensée de, avec l'intention de.    - voir la grammaire    - ex vita ita discedere tamquam ex hospitio, non tamquam e domo, Cic. Sen. 23, 84: quitter la vie comme on quitte un lieu de refuge et non comme on quitte sa maison.    - in aliena castra transire, non tamquam transfuga, sed tamquam explorator, Sen. Ep. 1, 2: mettre le pied dans le camp ennemi, non comme transfuge, mais comme éclaireur.    - tamquam... sic (ita)...: de même que... de même...    - pugnandum (est) tamquam contra morbum sic contra senectutem, Cic. Sen. 36: il faut lutter contre la vieillesse tout comme on doit le faire contre la maladie.    - tamquam (si) + subj.: comme si.    - tamquam nesciamus, Cic.: comme si nous ignorions.    - quae ad vulnus curandum sedulo comparat, tamquam spes subesset, Liv. 1, 41: elle prépare avec empressement ce qu'il faut pour soigner la blessure, comme s'il restait quelque espoir.    - tamquam clausa sit Asia, Cic. Fam. 12, 9, 1: comme si l'Asie était fermée.    - tanquam nihil facti, Petr.: comme si de rien n'était.    - invitus ea tamquam volnera attingo, Liv.: c'est malgré moi que je touche à ces sortes de blessures.    - oratori populi aures tamquam tibiae sunt, Cic. Brut.: la flûte de l'orateur, c'est pour ainsi dire l'oreille du public.    - dare tamquam ansas ad reprehendendum, Cic. Lael. 59: donner pour ainsi dire des anses aux reproches, prêter le flanc à la critique.    - verum amicum qui intuetur, tamquam exemplar aliquod intuetur sui, Cic. Lael. 23: qui considère un ami véritable voit en quelque sorte une image fidèle de son propre moi.    - tamquam tormentorum patientia et in morbo graui temperantia... Sen. Ep. 66, 5: par exemple (comme) la patience dans les tourments, l'égalité d'âme dans la maladie.    - tamquam secuturus scripsit Herennio Gallo ut arceret transitu Batavos, Tac. Hist. 4, 19: comme s'il avait l'intention de poursuivre, il écrivit à Hérennius Gallus de fermer le passage aux Bataves.    - tamquam lecturus ex commodo, Sen. Ep. 5: voulant lire à mon aise.
    * * *
        Tanquam, Similitudinis aduerbium. Comme.
    \
        Tanquam, pro Vt vel sicut, indicatiuum postulat. Terent. Tanquam philosophorum habent disciplinae ex ipsis Vocabula. Ainsi que.
    \
        Tanquam est locus quoquouersus C. pedum. Plin. Comme si le lieu avoit cent pieds de touts costez.
    \
        Tanquam cum Sic, pro Quemadmodum. Cicero, Tanquam si clausa sit Asia, sic nihil perfectur ad nos praeter rumores de oppresso Dolabella. Tout ainsi que si l'Asie estoit fermee, on ne nous escrit nulles nouvelles, On ne nous escrit non plus que si l'Asie estoit fermee.

    Dictionarium latinogallicum > tanquam

  • 18 manus [1]

    1. manus, ūs, f. (griech. μάρη, ahd. munt), die Hand, I) eig. u. bildl.: A) im allg.: manus dextera, Cic., Ggstz. laeva, Cic., od. sinistra, Nep.: manus hostilis, Plaut.: manus callosa, Sen. – abrumpere manibus ramos, Ov.: abscīdere manus, Suet.: abstinere manus, Liv., manus ab alqo, Cic., ab alcis pecuniis, Cic., a se, Cic., manus alieno, Cato: accedere ad manum od. ad manus, an die H. herangehen, v. Tieren = auf den Ruf kommen und aus der H. fressen, Cic. u. Varro (v. Menschen s. no. B, 2): accipere puerum in manum, Iustin.: accipere alqd manibus, Cic.: adire alci manum, s. 2. ad-eo no. I, 1: manus adhibere genibus, beim Flehen, Ov., pomis, um sie zu pflücken, Sen. poët.: manus adhibere vectigalibus, bildl., Hand anlegen an usw. = sie berauben, Cic.: admovere manus religiose (mit frommer Scheu). Liv.: admovere manum od. manus alci rei od. ad alqd, s. ad-moveono. I: afferre manus, s. af-ferono. II A: affingere mundo nec manus nec pedes nec alia membra, Cic.: amittere manibus, Plaut., e od. de manibus, Cic. u. Liv.: apponere manus ad os, um nicht zu laut zu reden, Cael. in Cic. ep.: apprehendere manum osculandi causā, Suet.: armare manus, s. armono. II, 2, a: haec asserere utrāque manu complexuque toto, gern, Mart.: cohibere manus ab alieno, Plaut., manum, oculos, animum ab auro gazaque regis, Cic.: collidere manus, Quint.: complodere manus, Quint, saepius manus, v. Zornigen, Sen.: comprimere manum, manus, s. com-primono. II, 1, a: conferre ferrum et manus, zum Kampfe, Cic.: continere manum intra pallium, Quint.: continere vix ab alqo manus ac tela, Cic.: porrigere mutuas in gratiam manus, Sen. rhet.: manum dare alci, die H. reichen, Quint.: manus dare, bildl., sich ohne fernere Gegenwehr ergeben, sich für überwunden bekennen, nachgeben, Caes., Cic. u.a. (vgl. Burm. Ov. her. 17, 260. Bünem. Lact 5, 1, 3): so auch victas manus dare, Ov., manus dedere, Verg.: dare alci alqd in manum, Ter.: deponere alqd de manibus, Cic.: dimittere (ex) manibus, s. dī-mitto: ducere alqm manu, Verg. u. (bildl.) Cic.: elabi e manu, e manibus, s. ē-lābor: elabi de manibus (bildl.), ein Spielball des Zufalls werden, Cic.: emittere manu, e u. de manibus, s. ē-mittono. II. – esse in manibus, α) in den Händen sein, oratio est in manibus, man hat sie in der Hand, man kann sie lesen, sie ist bekannt, Cic.: poet, in manibus Mars ipse, ihr habt den M. gleichs. in euren Händen (= jetzt hängt der Erfolg des Kampfes ganz von eurer Tapferkeit ab), Verg. β) in Arbeit sein, liber mihi est in manibus, unter der Feder, Cic. γ) nahe sein, gegenwärtig sein, Caes. u. Verg.: sed ecce in manibus vir et praestantissimo ingenio et flagranti studio, C. Gracchus, siehe, da steht vor uns ein Mann usw., da sind wir (in der Aufzählung) gekommen an einen Mann usw., Cic. δ) jetzt vorgehen, attendere, quae sunt in manibus, Cic.: quia vindemiae in manibus, ich mit der W. zu tun habe, Plin. ep. – alci in manu esse, in jmds. Kräften stehen, jmdm. möglich sein, Komik. (s. Lorenz Plaut. most. 577), tibi id in manu est ne fiat, Ter. – eximere alci e manu manubrium, s. manubrium: extendere manus suas, Ov. u. Lact., manum infesto pollice, Quint.: extorquere sicam de manibus, Cic.: fugere e manibus, Cic.: habere in manibus alqm, jmd. auf den H. tragen, Cic.: habere in manibus alqd, etwas unter den Händen (in der Arbeit) haben, Cic.: laevam tunicis inserere manum, Ov.: iactare manus, beim Tanze, Prop. u. Ov., beim Deklamieren, Quint.: lavare manus, Cic. (u. sprichw., manus manum lavat, eine Hand wäscht die andere, Sen. apoc. 9, 6. Petron. 45, 13): ostende huc manum dexteram, Plaut.: ponere alqd de manibus, Cic.: porrigere manum, s. 2. por-rigo: prehendere alcis manum, Cic., alqm manu, Cic.: premere manu spongiam plenam aquai (= aquae) ac siccare, Lucr.: proferre ambas manus, Plaut.: regere manum alcis manu superimpositā, Quint.: sumere vas in manus, Cic.: sustinere alqd porrectis manibus, Cic.: tangere alcis manum, jmdm. an den Puls fühlen, Sen.: non potest beneficium manu tangi, ist nicht handgreiflich, Sen.: tendere manus, s. tendo: tenere manu, dexterā manu, utrisque manibus, teneri manu, manibus (bildl.), s. teneo: tollere manus, s. tollo: alqm venerari manu, seine Verehrung durch Handkuß bezeichnen (indem man die eigene Hand küßt und diesen Kuß dem anderen zuwirft), Tac.: versare manu exemplaria Graeca, Hor.: alcis rei causā ne manum quidem vertere, die Hand nicht umdrehen einer Sache wegen, d.i. sich nicht die mindeste Mühe geben, Cic. de fin. 5, 93: u. so quid de me Mezentius sentiat, manum non vorteris, wirst du keine H. umwenden (wird dir gleichgültig sein), Apul. apol. 56: vincire manus post tergum, Liv., post terga, Verg., manus laxe, Liv. – Besondere Verbindungen, in denen manus im Abl. oder mit Praepp. steht: a) von der Nähe, in Verbindgg. wie victoriam in manibus videre, Cic.: ad manum, bei der Hand, zur Hand, esse, Liv. u. Fronto, habere, Quint., intueri, Plin.: habere ad manum scribae loco, Nep.: servum sibi habere ad manum, zum Privatsekretär, Cic.: dah. librarius ad manum, zur Hand, zum persönlichen Dienste, Corp. inscr. Lat. 6, 9523. – b) sub manu od. manum, bei der Hand (in der Nähe), Planc. in Cic. ep.: dah. leicht, ohne Mühe, sogleich, Sen. u. Suet. – c) de manu, α) mit eigener Hand, facere, Cic.: u. so bl. manu parere sibi letum, Verg. β) aus eigener Hand, d. i auf eigene Kosten, Colum. γ) de manu in manum tradere, aus unserer Hand in eines anderen Hand, Cic. – d) plenā manu, mit voller, (geldvoller) Hand, Tibull.: bildl., liberaliter et plenā manu faciam, Sen. contr.: plenā manu scapulas eius verberavit, mit voller (breiter) H., Petron.: plenā manu alcis laudes in astra tollere = jmdm. reichliches Lob spenden, Cic. – e) manibus pedibusque od. manibus pedibus (griech. πυξ καὶ λάξ), mit Händen u. Füßen, d.i. mit allen Kräften, mit aller Anstrengung, Ter. Andr. 161 u. 676. – f) per manus, α) mit den Händen, trahere, Caes.: per manus servulae servatus, durch ihren Dienst, Cic. β) von Hand zu Hand, Liv.: bildl., traditae per manus religiones, vom Vater auf den Sohn und von diesem auf den Enkel usw., Liv. – g) prae manu, vor die Hand, zur Hand, in Bereitschaft, esse, Plaut.: si paulum dederis prae manu, vor die Hand, in die Hand, zum Anfange der Wirtschaft, Ter.: habere prae manu, ICt.: si liber est prae manibus, bei der Hand, Gell. – h) inter manus, α) mit den Händen, auferri, Cic.: proferri, Caes. β) unter den Händen, in den Händen, Cael. in Cic. ep.: inter manus habere, eine schriftl. Arbeit unter den H. haben, Plin. ep. γ) inter manus esse, handgreiflich sein (= vor Augen liegen), Verg. – i) sub manus, unter den Händen, succedere, Plaut. – k) manibus aequis, mit gleichen Vorteilen, mit gleichem Glücke (im Kampfe), nach unentschiedenem Kampfe, bellum nox intempesta diremit, Enn. ann. 167: dirimere pugnam, Liv.: abscedere, Tac.: so auch aequā manu discedere, Sall. Cat. 39, 4 (Ggstz. superiorem discedere). – l) a manu servus, Schreiber, Sekretär, Suet. Caes. 74, 1 (vgl. Corp. inscr. Lat. 6, 8409 u. 9534): u. so liberta a manu, Suet. Vesp. 3. – m) brevi manu, sogleich, ohne Verzögerung, ICt.: hingegen longā manu, langsam, ICt. – n) illotis manibus, s. il-lōtus. – o) manum de tabula! eig. die Hand vom Gemälde! sprichw. = genug! es sei genug! Cic. ep. 7, 25, 1.

    B) insbes.: 1) die Faust = die persönliche Tapferkeit, die bewaffnete Hand, manu fortis, Nep.: manu promptus, Sall.: manu sternere alqm, Verg.: manu vincere, Ov.: manu capere urbes, Sall.: usu manuque, Caes.: committere manum Teucris, handgemein werden (im Kampf), Verg. (vgl. confero u. consero). – 2) das Handgemenge, die Tätlichkeit, Gewalttätigkeit, ad od. in manum venire, Liv. u. Plin. pan., od. ad manum accedere, Nep., zum Handgemenge kommen, handgemein werden: so auch in manus venire, Liv.: pugna iam ad manus venerat, man war handgemein geworden, Liv.: res venit ad manum, Cic.: proelium in manibus facere, im Handgemenge kämpfen, Sall.: continere manus ab alqo, Ov.: manibus temperare, es nicht zu Tätlichkeiten kommen lassen, Liv.: vim et manus afferre, zu Gewalt u. Gewalttätigkeiten schreiten, Cic.: Armeniae manum afferre, A. angreifen, Vell.: alci od. alci rei (zB. regnis) manum od. manus inicere, Gewalt antun, Sen. u. Val. Max.: manu (mit bewaffneter Hand) vindicare iniurias, Sall.: u. so vindicandum in eos... non manu neque vi, verum (sondern) etc., Sall.: ebenso per manus libertatem retinendam, Sall. – 3) (Abl. manu) von der Kunst od. Anwendung der Kunst, v. Bemühung u. Händearbeit, manu quaerere (erwerben), Cic.: bes. im Ggstz. zu dem, was von Natur ist = durch Händearbeit, durch die Kunst, piscina manu facta, Varro: portus od. canales manu facti, Cic. u. Sen.: congesta manu oppida, Verg.: manu sata, Getreide von Menschen gesät, Caes.: arbusculae manu cultae, künstlich gezogene, Fronto: urbs manu munitissima, Cic.: postea credo additas moles manuque adiutum, ut etc., und es sei durch die Kunst nachgeholfen, Liv. – übtr., auf gesuchte, künstliche Weise (vgl. Lipsius Sen. ad Marc. 19, 2. p. 122 ed. 4.), morbi, quos manu fecimus, Sen.: quidam liberos eiurant et orbitates manu faciunt, Sen.: oratio fucata et manu facta (affektierte), Sen. – 4) die Hand = Macht, Gewalt, haec non sunt in manu nostra, Cic.: omnes, quorum in alterius manu vita posita est, Cic.: iuxta deos in tua manu posita est, Tac.: in vestra manu situm est (in eurer H. liegt es) m. indir. Fragesatz, Sall., m. folg. Infin., Apul.: dah. manu mittere od. emittere, s. manūmittou. ē-mitto. – convenire in manum, s. con-veniono. I, A, b, β (Bd. 1. S. 1656).

    II) meton.: 1) die Hand, d.i. Arbeit des Künstlers u. jedes Arbeitenden, prima, Quint.: extrema, letzte Hand, d.i. Vollendung und Vervollkommnung einer Arbeit, extrema manus non accessit eius operibus, Cic.: so auch summa manus, Sen., ultima manus, Ov.: aptius a summa conspiciare manu, laß dich lieber sehen, wenn du völlig geputzt bist, Ov.: manus pretium, s. manūpretium. – 2) die Hand eines Schreibenden, die Handschrift, u. die des Künstlers in den bildenden Künsten, der Stil u. dgl., alia, Cic.: Alexidis manum amabam, Cic.: redii ad meam manum, nun schreibe ich selbst, Cic.: manum emittere, die Hand (Handschrift) von sich geben, ICt.: falso manum eius imitatus, Eutr.: manus Praxitelis, Werk des Praxiteles, Mart.: artificum manus miratur, Verg. – 3) der Wurf im Würfelspiele, si quas manus remisi, Würfe (= deren Gewinn) geschenkt habe, Aug. b. Suet. Aug. 71, 3. – 4) der Handgriff, totas artis manus, machinas omnes ardenter exercet, übtr. = alle Kniffe u. Ränke, Apul. met. 3, 16. – 5) in der Fechtkunst, der Hieb, Stich, Stoß (vgl. Spalding Quint. 5, 13, 54. p. 386 sq.), prima (die Prime), secunda (der Nachstoß), tertia, Quint.: manum exigere, anbringen, Quint.

    III) übtr.: 1) der Rüssel des Elefanten, Cic. u.a. – 2) die Vorderfüße des Bären, Plin.: des Affen, Plin. – 3) die Zweige der Bäume, Stat. u. Pallad. – 4) manus ferrea, ein eiserner, an einer Kette befestigter Haken, um feindliche Schiffe zu entern, der Enterhaken (vgl. harpago), Caes., Liv. u.a. – 5) (wie χείρ) die Schar (im üblen Sinne die Rotte, Bande), a) übh.: bonorum, Cic.: Iudaeorum, Cic.: coniuratorum, Cic.: manus bicorpor, von den Zentauren, Cic. poët. – insbes., Leute = Arbeiter zum Schiffsbau, Verg. Aen. 11, 329. – b) eine bewaffnete Schar, eine Abteilung, magna, Cic.: parva, Sall.: firma, Cic.: nova (Ggstz. veteres copiae), Caes.: manum facere, Cic.: manum conducere, Caes.: manum cogere, Caes. – / Archaist. Genet. manuis, *Varro sat Men. 423. – Dat. manu, Prop. 1, 11, 12; vgl. Prisc. 7, 88. – vulg. Formen nach der 2. Deklin., Abl. mano, Corp. inscr. Lat. 3, 88: Akk. Plur. manos, Itala (Taurin.) Marc. 9, 34. Itala (Clar.) 1. Timoth. 2, 8.

    lateinisch-deutsches > manus [1]

  • 19 eo

    [st1]1 [-] ĕo, īre, īvī (ĭī), ĭtum: - intr. et tr. -    - la conjugaison. a - aller, marcher, s'avancer, s’en aller.    - eo ad forum, Plaut. As. 1, 1, 95: je vais au forum.    - ire + supin: avoir pour but, être disposé à.    - cubitum ire: aller se coucher.    - lusum ire: aller jouer.    - equis ire: aller à cheval.    - ire pedibus: aller à pied.    - ire ad aliquem: aller trouver qqn.    - ire (in) malam crucem: aller au diable.    - avec double dat. - ire subsidio alicui: aller au secours de qqn. b - marcher contre, marcher sur, attaquer.    - contra (ad, adversus, in) hostem ire: marcher contre l'ennemi.    - ire in Capitolium, Liv. 3, 17: attaquer le Capitole c - venir, se ranger (à un avis), aller du côté de; en venir à.    - ire pedibus alicujus: se ranger à l'avis de qqn.    - in sententiam alicujus ire: se ranger à l'avis de qqn.    - ire pedibus in sententiam alicujus: se ranger à l'avis de qqn.    - ire in lacrimas, Virg. En. 4, 413: recourir aux larmes.    - ire in poenas, Ov.: recourir au chaâtiment.    - istuc ibam, Ter.: j'allais en arriver là. d - passer par, parcourir.    - dicite qua sit eundum, Ov. Tr. 3, 1, 19: dites-moi par quelle route je dois passer. e - se changer en, passer d'un état à un autre, aller (d'une manière ou d'une autre).    - incipit res melius ire, Cic. Att. 14, 15: l'affaire commence à aller mieux. f - couler, se répandre, se divulguer.    - sanguis it in sucos, Ov. M. 10, 493: le sang circule changé en sève. g - être, exister, être traité (de telle ou telle manière).    - non ibo inulta, Sen.: je ne serai pas sans vengeur. h - disparaître, passer, s'évanouir, périr.    - anni eunt: les années passent.    - saepe hominem paulatim cernimus ire, Lucr. 3: souvent nous voyons l'homme s'en aller insensiblement.    - sic eat quaecumque Romana lugebit hostem, Liv. 1, 26: que périsse ainsi toute Romaine qui pleurera un ennemi.    - ire in alia omnia (s.-ent. vota): voter contre un projet de loi. ii - vendre, être vendu (= veneo).    - singulae vehes fimi denario eunt, Plin.: une voiture de fumier se vend un denier.    - tot eat Lydia nummis, Claud. Eutr. 1: que la Lydie soit vendue tant. jj - employé comme auxiliaire pour marquer le futur.    - addit se occisum iri, Cic.: il ajoute qu'on le tuera.    - Brutum visum iri a me puto, Cic.: je pense voir Brutus.    - damnatum iri videbatur, Quint.: il semblait devoir être condamné. [st1]2 [-] ĕō, adv. ou abl. de is: - [abcl][b]a - à cela. - [abcl]b - là, en cet endroit. - [abcl]c - à ce point, jusque-là, à un tel point, à tel degré, en un tel état, tellement, tant. - [abcl]d - dans le but de, afin de, pour. - [abcl]e - c'est pour cela, aussi, voilà pourquoi. - [abcl]f - avec un comparatif: d'autant plus.[/b]    - eo loci: là, (sans mouvt.), en cet endroit; à ce point.    - res erat eo loci, Cic.: l'affaire en était là.    - eo accedebat ut: à cela venait s'ajouter que.    - hoc eo valebat ut... Nep. Them. 4, 4: cela tendait à...    - eo, unde discedere non oportuit, revertamur, Cic. Att. 2, 16, 3: revenons au point d'où nous n'aurions pas dû nous écarter.    - eo... quo...: là... où...; d'autant... que...; afin que par ce moyen.    - eo... ut...: afin que ou à tel point... que...    - eo res est ut...: il va bientôt arriver que...    - eo crevit ut, Liv.: elle a pris un si grand accroissement que...    - eo insolentiae processit, Plin. Pan. 16: il en vint à ce point d'insolence.    - usque eo quo, Cic. (eo usque ut, Tac. - eo usque dum, donec, Liv.): jusqu'au point de; jusqu'à ce que.    - eo scripsi, quo plus auctoritatis haberem, Cic. Att. 8: j'ai écrit pour avoir plus d'autorité.    - eo quod, Cic. Hor.: parce que.    - eo modestior est, quo doctior: il est d'autant plus modeste qu'il est plus savant.    - quo doctior, eo modestior est: plus il est savant, plus il est modeste.    - eo gravior est dolor, quo culpa major, Cic. Att. 11: la douleur est d'autant plus vive que la faute est plus grave.    - eo magis quod: d'autant plus que.    - eo magis quod in conspectu Caesaris res gerebatur, Caes. BG. 3: d'autant plus que l'action se passait sous les yeux de César.    - eo minus quod: d'autant moins que.    - eo minus veritus navibus, quod in litore molli atque aperto deligatas ad ancoram relinquebat, Caes. BG. 5: craignant d'autant moins pour sa flotte qu'il la laissait à l'ancre sur une plage douce et unie.
    * * *
    [st1]1 [-] ĕo, īre, īvī (ĭī), ĭtum: - intr. et tr. -    - la conjugaison. a - aller, marcher, s'avancer, s’en aller.    - eo ad forum, Plaut. As. 1, 1, 95: je vais au forum.    - ire + supin: avoir pour but, être disposé à.    - cubitum ire: aller se coucher.    - lusum ire: aller jouer.    - equis ire: aller à cheval.    - ire pedibus: aller à pied.    - ire ad aliquem: aller trouver qqn.    - ire (in) malam crucem: aller au diable.    - avec double dat. - ire subsidio alicui: aller au secours de qqn. b - marcher contre, marcher sur, attaquer.    - contra (ad, adversus, in) hostem ire: marcher contre l'ennemi.    - ire in Capitolium, Liv. 3, 17: attaquer le Capitole c - venir, se ranger (à un avis), aller du côté de; en venir à.    - ire pedibus alicujus: se ranger à l'avis de qqn.    - in sententiam alicujus ire: se ranger à l'avis de qqn.    - ire pedibus in sententiam alicujus: se ranger à l'avis de qqn.    - ire in lacrimas, Virg. En. 4, 413: recourir aux larmes.    - ire in poenas, Ov.: recourir au chaâtiment.    - istuc ibam, Ter.: j'allais en arriver là. d - passer par, parcourir.    - dicite qua sit eundum, Ov. Tr. 3, 1, 19: dites-moi par quelle route je dois passer. e - se changer en, passer d'un état à un autre, aller (d'une manière ou d'une autre).    - incipit res melius ire, Cic. Att. 14, 15: l'affaire commence à aller mieux. f - couler, se répandre, se divulguer.    - sanguis it in sucos, Ov. M. 10, 493: le sang circule changé en sève. g - être, exister, être traité (de telle ou telle manière).    - non ibo inulta, Sen.: je ne serai pas sans vengeur. h - disparaître, passer, s'évanouir, périr.    - anni eunt: les années passent.    - saepe hominem paulatim cernimus ire, Lucr. 3: souvent nous voyons l'homme s'en aller insensiblement.    - sic eat quaecumque Romana lugebit hostem, Liv. 1, 26: que périsse ainsi toute Romaine qui pleurera un ennemi.    - ire in alia omnia (s.-ent. vota): voter contre un projet de loi. ii - vendre, être vendu (= veneo).    - singulae vehes fimi denario eunt, Plin.: une voiture de fumier se vend un denier.    - tot eat Lydia nummis, Claud. Eutr. 1: que la Lydie soit vendue tant. jj - employé comme auxiliaire pour marquer le futur.    - addit se occisum iri, Cic.: il ajoute qu'on le tuera.    - Brutum visum iri a me puto, Cic.: je pense voir Brutus.    - damnatum iri videbatur, Quint.: il semblait devoir être condamné. [st1]2 [-] ĕō, adv. ou abl. de is: - [abcl][b]a - à cela. - [abcl]b - là, en cet endroit. - [abcl]c - à ce point, jusque-là, à un tel point, à tel degré, en un tel état, tellement, tant. - [abcl]d - dans le but de, afin de, pour. - [abcl]e - c'est pour cela, aussi, voilà pourquoi. - [abcl]f - avec un comparatif: d'autant plus.[/b]    - eo loci: là, (sans mouvt.), en cet endroit; à ce point.    - res erat eo loci, Cic.: l'affaire en était là.    - eo accedebat ut: à cela venait s'ajouter que.    - hoc eo valebat ut... Nep. Them. 4, 4: cela tendait à...    - eo, unde discedere non oportuit, revertamur, Cic. Att. 2, 16, 3: revenons au point d'où nous n'aurions pas dû nous écarter.    - eo... quo...: là... où...; d'autant... que...; afin que par ce moyen.    - eo... ut...: afin que ou à tel point... que...    - eo res est ut...: il va bientôt arriver que...    - eo crevit ut, Liv.: elle a pris un si grand accroissement que...    - eo insolentiae processit, Plin. Pan. 16: il en vint à ce point d'insolence.    - usque eo quo, Cic. (eo usque ut, Tac. - eo usque dum, donec, Liv.): jusqu'au point de; jusqu'à ce que.    - eo scripsi, quo plus auctoritatis haberem, Cic. Att. 8: j'ai écrit pour avoir plus d'autorité.    - eo quod, Cic. Hor.: parce que.    - eo modestior est, quo doctior: il est d'autant plus modeste qu'il est plus savant.    - quo doctior, eo modestior est: plus il est savant, plus il est modeste.    - eo gravior est dolor, quo culpa major, Cic. Att. 11: la douleur est d'autant plus vive que la faute est plus grave.    - eo magis quod: d'autant plus que.    - eo magis quod in conspectu Caesaris res gerebatur, Caes. BG. 3: d'autant plus que l'action se passait sous les yeux de César.    - eo minus quod: d'autant moins que.    - eo minus veritus navibus, quod in litore molli atque aperto deligatas ad ancoram relinquebat, Caes. BG. 5: craignant d'autant moins pour sa flotte qu'il la laissait à l'ancre sur une plage douce et unie.
    * * *
    I.
        Eo, Ablatiuus casus pronominis is, ea, id. Eo, pro Intantum. Terent. Tant, ou Si fort.
    \
        Eo creuit, vt iam magnitudine laboret sua. Liu. Tant et si fort, Elle est venue à telle croissance.
    \
        Eo insolentiae processit. Pli. iun. Il est venu à si grande insolence.
    \
        Eo, Propterea. Terent. Eo ad eam non admissa sum. Pour ce, A ceste cause.
    \
        Eo fuit mirabilius, quod ab eo non expectabatur. Ci. D'autant estoit il plus esmerveillable, qu'il ne l'attendoit point.
    \
        Marionem ad te eo misi, vt statim ad me rediret. Cic. A fin.
    \
        Non eo quin tibi non cupiam quae velis. Plaut. Non point que je ne, etc.
    \
        Non eo hoc dico, quin quae tu vis ego velim, et faciam lubens. Plaut. Je ne di point ceci pourtant que je ne, etc.
    \
        Eo dico, ne me thesaurum reperisse censeas. Plaut. Je le di, à celle fin que tu ne, etc.
    \
        Eo fit, quia in re nostra aut gaudio sumus praepediti nimio, aut aegritudine? Terent. Cela se fait il pourtant que, etc.
    \
        Nec eo secius plurimos docuit. Sueton. Et ne laissa pas pourtant d'enseigner beaucoup de gens, Ce neantmoins il ne laissa pas, etc.
    \
        Eone es ferox, quia habes imperium in beluas? Terent. Est ce pourtant que, etc.
    \
        Eo fuerunt cariora, aes non erat. Plaut. D'autant plus.
    \
        Meministi profecto et eo magis quod, etc. Cic. Et d'autant plus que, etc.
    \
        Dies triginta, aut plus eo in naui fui. Terent. Ou d'advantage, Ou plus que je ne di, Ou plus que cela.
    \
        Eo deductura erant. Liu. En ce lieu là.
    \
        Eo redactae res erant, vt nulla amplius spes esset. Cicero. Estoyent tombees en tel estat que, etc. Jusques là que, etc.
    \
        Res erat et causa nostra eo loci, vt erigere oculos, etc. Cic. La chose estoit en tel estat que, etc.
    \
        Eo loci. Vlpian. En ce lieu là.
    \
        Defendere se eo loci debebit. Vlpian. Alors.
    \
        Res eo recidit. Quintil. La chose est tombee en tel estat.
    \
        Hoc eo pertinet, etc. Cic. Tend à cela que, etc. Je di ceci à celle fin que, etc.
    \
        Haec quae scripsi, eo spectant vt, etc. Cic. Tendent à ce que, etc.
    II.
        Eo, is, iui, itum, ire. Aller.
    \
        Altius ibunt, qui ad summa nitentur. Quintil. Monteront plus hault.
    \
        Si porro ire pergant. Liu. S'ils veulent passer oultre.
    \
        Ire itineribus alicuius. Cic. Tenir le chemin qu'il est allé, Suyvre sa maniere de faire.
    \
        Ire nauigio. Cic. Naviger, Aller par eaue.
    \
        Ire pedibus. Plaut. Aller à pied.
    \
        Ire inficias. Plaut. Nier, Dire le contraire.
    \
        Italiam ire. Virgil. Aller en Italie.
    \
        Ire obuiam alicui. Plaut. Luy aller au devant.
    \
        Ire cum onere. Plaut. Porter quelque chose en chemin.
    \
        Ire ad arma contra aliquem. Cic. Prendre les armes, Courir aux armes, et prendre chascun son espee.
    \
        Ad saga ire. Cic. Prendre les habits de guerre.
    \
        Ibam ad te. Terent. J'alloye à toy, Par devers toy.
    \
        Ire ad tonsorem. Plaut. Aller au barbier.
    \
        Ire in aciem. Quintil. Aller à la guerre.
    \
        Ire in aliquem. Ouid. Aller contre aucun.
    \
        Ire in articulum dicitur seges. Plin. Columel. Se nouer.
    \
        It in auras. Ouid. S'en va en l'air.
    \
        Ire in colloquium ad Celtiberos. Liu. Aller parlementer.
    \
        Ire in consilium iudices dicuntur. Cic. Aller au conseil, Quand les juges apres avoir ouy les parties, conferent ensemble pour opiner.
    \
        In corpus ire. Quintil. Prendre corps.
    \
        Ire vel abire in creditum. Vlpian. Quand le vendeur, ou celuy qui preste, delivre la chose vendue ou prestee, soy fiant à l'acheteur du pris, ou que pareille espece luy sera baillee, ou autre chose equipollente, pour celle qu'il a prestee, et non celle mesme qu'il a baillee.
    \
        I in crucem. Plaut. Va au gibet.
    \
        Ire in duplum. Cic. Venir et aller par devant un juge plaider, à la charge d'estre condamné au double si on a mauvaise cause.
    \
        In exemplum ire. Tacit. Bailler exemple, Estre exemple.
    \
        Ire in exilium. Cic. Estre banni, Aller en exil.
    \
        Ire in fastidium. Seneca. Commencer à estre mesprisé.
    \
        Ire in ius ad aliquem. Plin. iunior. Aller en jugement par devers aucun.
    \
        In lachrymas ire. Stat. Plourer.
    \
        In litem ire. Ouid. Tanser, Noiser.
    \
        Ire in matrimonium sine dote dicitur puella. Plaut. Estre baillee en mariage.
    \
        Ire in neruum. Terent. Aller en prison.
    \
        In ora alicuius ire. Valer. Flac. Se jecter au visage d'aucun comme pour l'esgratigner.
    \
        In poenas ire. Ouid. Aller punir quelcun.
    \
        Iubere ire in possessionem. Cic. Ordonner que aucun sera mis en possession d'aucun biens et heritages.
    \
        Ibit in secula nomen tuum. Plin. iunior. Il sera perpetuelle memoire de toy.
    \
        Ire in sententiam alicuius, vel Pedibus ire in sententiam. Liu. Se ranger à son opinion.
    \
        Ire in somnum. Plin. Aller dormir.
    \
        Ire in subsidium. Cic. Aller au secours.
    \
        Ire in suffragium. Plin. Aller dire son opinion de l'election de quelque Magistrat.
    \
        In thalamos ire. Lucan. Se marier à aucun.
    \
        Ire in vigiliam. Plaut. Aller au guet.
    \
        Sub furcam ire. Horat. Aller en servitude.
    \
        Comitem alicui ire. Lucan. L'accompaigner.
    \
        Ibis nuntius. Virgil. Tu porteras les nouvelles.
    \
        Ire accersitum. Terent. Aller querir.
    \
        In mea vita tu tibi laudem is quaesitum scelus. Terent. Tu cerches d'avoir louange et honneur au danger de ma vie.
    \
        Ire consultum male aliquem. Plaut. Luy porter dommage.
    \
        Ire datum operam amico. Plaut. Aider son ami.
    \
        Ire dormitum. Plaut. Aller dormir.
    \
        Ire habitum honorem alicui. Plaut. Honorer aucun.
    \
        Ire opitulatum. Plaut. Aider.
    \
        It dies, pro Praeterit et elabitur. Plaut. Le jour s'en va et se passe.
    \
        It lucrum ad me. Plaut. Le prouffit m'en vient.
    \
        Eunt praecipites mores. Liu. Vont en decadence.
    \
        Prorsus ibat res. Cic. La chose alloit tresbien et s'advancoit.
    \
        I tu hinc qui dignus es. Terent. Va t'en d'ici.
    \
        Mihi necesse est ire hinc. Plaut. Me partir d'ici.
    \
        I prae, sequar. Terent. Va devant.
    \
        Ibo quo profectus sum. Plaut. Je m'en voy ou j'avoye commencé d'aller.
    \
        I sane, siquid festinas magis. Plaut. Va devant si tu as haste.
    \
        Eamus visere. Terent. Allons veoir.
    \
        Ire melius est. Plaut. Il vault mieulx de s'en aller.
    \
        Itur, Impersonale. Plaut. On va.
    \
        Itur ad me. Terent. On vient à moy.
    \
        Ibitur. Plaut. On s'en ira.
    \
        Iri. Terent. Ne tum quidem quum iri maxime debuit. Alors qu'il estoit necessairement besoing d'y aller.

    Dictionarium latinogallicum > eo

  • 20 manus

    1. manus, ūs, f. (griech. μάρη, ahd. munt), die Hand, I) eig. u. bildl.: A) im allg.: manus dextera, Cic., Ggstz. laeva, Cic., od. sinistra, Nep.: manus hostilis, Plaut.: manus callosa, Sen. – abrumpere manibus ramos, Ov.: abscīdere manus, Suet.: abstinere manus, Liv., manus ab alqo, Cic., ab alcis pecuniis, Cic., a se, Cic., manus alieno, Cato: accedere ad manum od. ad manus, an die H. herangehen, v. Tieren = auf den Ruf kommen und aus der H. fressen, Cic. u. Varro (v. Menschen s. no. B, 2): accipere puerum in manum, Iustin.: accipere alqd manibus, Cic.: adire alci manum, s. 2. adeo no. I, 1: manus adhibere genibus, beim Flehen, Ov., pomis, um sie zu pflücken, Sen. poët.: manus adhibere vectigalibus, bildl., Hand anlegen an usw. = sie berauben, Cic.: admovere manus religiose (mit frommer Scheu). Liv.: admovere manum od. manus alci rei od. ad alqd, s. admoveo no. I: afferre manus, s. affero no. II A: affingere mundo nec manus nec pedes nec alia membra, Cic.: amittere manibus, Plaut., e od. de manibus, Cic. u. Liv.: apponere manus ad os, um nicht zu laut zu reden, Cael. in Cic. ep.: apprehendere manum osculandi causā, Suet.: armare manus, s. armo no. II, 2, a: haec asserere utrāque manu complexuque toto, gern, Mart.: cohibere manus ab alieno, Plaut., manum, oculos, animum ab auro gazaque regis, Cic.: collidere
    ————
    manus, Quint.: complodere manus, Quint, saepius manus, v. Zornigen, Sen.: comprimere manum, manus, s. comprimo no. II, 1, a: conferre ferrum et manus, zum Kampfe, Cic.: continere manum intra pallium, Quint.: continere vix ab alqo manus ac tela, Cic.: porrigere mutuas in gratiam manus, Sen. rhet.: manum dare alci, die H. reichen, Quint.: manus dare, bildl., sich ohne fernere Gegenwehr ergeben, sich für überwunden bekennen, nachgeben, Caes., Cic. u.a. (vgl. Burm. Ov. her. 17, 260. Bünem. Lact 5, 1, 3): so auch victas manus dare, Ov., manus dedere, Verg.: dare alci alqd in manum, Ter.: deponere alqd de manibus, Cic.: dimittere (ex) manibus, s. dimitto: ducere alqm manu, Verg. u. (bildl.) Cic.: elabi e manu, e manibus, s. elabor: elabi de manibus (bildl.), ein Spielball des Zufalls werden, Cic.: emittere manu, e u. de manibus, s. emitto no. II. – esse in manibus, α) in den Händen sein, oratio est in manibus, man hat sie in der Hand, man kann sie lesen, sie ist bekannt, Cic.: poet, in manibus Mars ipse, ihr habt den M. gleichs. in euren Händen (= jetzt hängt der Erfolg des Kampfes ganz von eurer Tapferkeit ab), Verg. β) in Arbeit sein, liber mihi est in manibus, unter der Feder, Cic. γ) nahe sein, gegenwärtig sein, Caes. u. Verg.: sed ecce in manibus vir et praestantissimo ingenio et flagranti studio, C. Gracchus, siehe, da steht vor uns ein Mann usw., da sind wir (in der
    ————
    Aufzählung) gekommen an einen Mann usw., Cic. δ) jetzt vorgehen, attendere, quae sunt in manibus, Cic.: quia vindemiae in manibus, ich mit der W. zu tun habe, Plin. ep. – alci in manu esse, in jmds. Kräften stehen, jmdm. möglich sein, Komik. (s. Lorenz Plaut. most. 577), tibi id in manu est ne fiat, Ter. – eximere alci e manu manubrium, s. manubrium: extendere manus suas, Ov. u. Lact., manum infesto pollice, Quint.: extorquere sicam de manibus, Cic.: fugere e manibus, Cic.: habere in manibus alqm, jmd. auf den H. tragen, Cic.: habere in manibus alqd, etwas unter den Händen (in der Arbeit) haben, Cic.: laevam tunicis inserere manum, Ov.: iactare manus, beim Tanze, Prop. u. Ov., beim Deklamieren, Quint.: lavare manus, Cic. (u. sprichw., manus manum lavat, eine Hand wäscht die andere, Sen. apoc. 9, 6. Petron. 45, 13): ostende huc manum dexteram, Plaut.: ponere alqd de manibus, Cic.: porrigere manum, s. porrigo: prehendere alcis manum, Cic., alqm manu, Cic.: premere manu spongiam plenam aquai (= aquae) ac siccare, Lucr.: proferre ambas manus, Plaut.: regere manum alcis manu superimpositā, Quint.: sumere vas in manus, Cic.: sustinere alqd porrectis manibus, Cic.: tangere alcis manum, jmdm. an den Puls fühlen, Sen.: non potest beneficium manu tangi, ist nicht handgreiflich, Sen.: tendere manus, s. tendo: tenere manu, dexterā manu, utrisque manibus, teneri manu,
    ————
    manibus (bildl.), s. teneo: tollere manus, s. tollo: alqm venerari manu, seine Verehrung durch Handkuß bezeichnen (indem man die eigene Hand küßt und diesen Kuß dem anderen zuwirft), Tac.: versare manu exemplaria Graeca, Hor.: alcis rei causā ne manum quidem vertere, die Hand nicht umdrehen einer Sache wegen, d.i. sich nicht die mindeste Mühe geben, Cic. de fin. 5, 93: u. so quid de me Mezentius sentiat, manum non vorteris, wirst du keine H. umwenden (wird dir gleichgültig sein), Apul. apol. 56: vincire manus post tergum, Liv., post terga, Verg., manus laxe, Liv. – Besondere Verbindungen, in denen manus im Abl. oder mit Praepp. steht: a) von der Nähe, in Verbindgg. wie victoriam in manibus videre, Cic.: ad manum, bei der Hand, zur Hand, esse, Liv. u. Fronto, habere, Quint., intueri, Plin.: habere ad manum scribae loco, Nep.: servum sibi habere ad manum, zum Privatsekretär, Cic.: dah. librarius ad manum, zur Hand, zum persönlichen Dienste, Corp. inscr. Lat. 6, 9523. – b) sub manu od. manum, bei der Hand (in der Nähe), Planc. in Cic. ep.: dah. leicht, ohne Mühe, sogleich, Sen. u. Suet. – c) de manu, α) mit eigener Hand, facere, Cic.: u. so bl. manu parere sibi letum, Verg. β) aus eigener Hand, d. i auf eigene Kosten, Colum. γ) de manu in manum tradere, aus unserer Hand in eines anderen Hand, Cic. – d) plenā manu, mit voller, (geldvoller) Hand,
    ————
    Tibull.: bildl., liberaliter et plenā manu faciam, Sen. contr.: plenā manu scapulas eius verberavit, mit voller (breiter) H., Petron.: plenā manu alcis laudes in astra tollere = jmdm. reichliches Lob spenden, Cic. – e) manibus pedibusque od. manibus pedibus (griech. πυξ καὶ λάξ), mit Händen u. Füßen, d.i. mit allen Kräften, mit aller Anstrengung, Ter. Andr. 161 u. 676. – f) per manus, α) mit den Händen, trahere, Caes.: per manus servulae servatus, durch ihren Dienst, Cic. β) von Hand zu Hand, Liv.: bildl., traditae per manus religiones, vom Vater auf den Sohn und von diesem auf den Enkel usw., Liv. – g) prae manu, vor die Hand, zur Hand, in Bereitschaft, esse, Plaut.: si paulum dederis prae manu, vor die Hand, in die Hand, zum Anfange der Wirtschaft, Ter.: habere prae manu, ICt.: si liber est prae manibus, bei der Hand, Gell. – h) inter manus, α) mit den Händen, auferri, Cic.: proferri, Caes. β) unter den Händen, in den Händen, Cael. in Cic. ep.: inter manus habere, eine schriftl. Arbeit unter den H. haben, Plin. ep. γ) inter manus esse, handgreiflich sein (= vor Augen liegen), Verg. – i) sub manus, unter den Händen, succedere, Plaut. – k) manibus aequis, mit gleichen Vorteilen, mit gleichem Glücke (im Kampfe), nach unentschiedenem Kampfe, bellum nox intempesta diremit, Enn. ann. 167: dirimere pugnam, Liv.: abscedere, Tac.: so auch aequā manu discedere, Sall. Cat.
    ————
    39, 4 (Ggstz. superiorem discedere). – l) a manu servus, Schreiber, Sekretär, Suet. Caes. 74, 1 (vgl. Corp. inscr. Lat. 6, 8409 u. 9534): u. so liberta a manu, Suet. Vesp. 3. – m) brevi manu, sogleich, ohne Verzögerung, ICt.: hingegen longā manu, langsam, ICt. – n) illotis manibus, s. illotus. – o) manum de tabula! eig. die Hand vom Gemälde! sprichw. = genug! es sei genug! Cic. ep. 7, 25, 1.
    B) insbes.: 1) die Faust = die persönliche Tapferkeit, die bewaffnete Hand, manu fortis, Nep.: manu promptus, Sall.: manu sternere alqm, Verg.: manu vincere, Ov.: manu capere urbes, Sall.: usu manuque, Caes.: committere manum Teucris, handgemein werden (im Kampf), Verg. (vgl. confero u. consero). – 2) das Handgemenge, die Tätlichkeit, Gewalttätigkeit, ad od. in manum venire, Liv. u. Plin. pan., od. ad manum accedere, Nep., zum Handgemenge kommen, handgemein werden: so auch in manus venire, Liv.: pugna iam ad manus venerat, man war handgemein geworden, Liv.: res venit ad manum, Cic.: proelium in manibus facere, im Handgemenge kämpfen, Sall.: continere manus ab alqo, Ov.: manibus temperare, es nicht zu Tätlichkeiten kommen lassen, Liv.: vim et manus afferre, zu Gewalt u. Gewalttätigkeiten schreiten, Cic.: Armeniae manum afferre, A. angreifen, Vell.: alci od. alci rei (zB. regnis) manum od. manus inicere, Gewalt antun, Sen. u. Val. Max.: manu (mit
    ————
    bewaffneter Hand) vindicare iniurias, Sall.: u. so vindicandum in eos... non manu neque vi, verum (sondern) etc., Sall.: ebenso per manus libertatem retinendam, Sall. – 3) (Abl. manu) von der Kunst od. Anwendung der Kunst, v. Bemühung u. Händearbeit, manu quaerere (erwerben), Cic.: bes. im Ggstz. zu dem, was von Natur ist = durch Händearbeit, durch die Kunst, piscina manu facta, Varro: portus od. canales manu facti, Cic. u. Sen.: congesta manu oppida, Verg.: manu sata, Getreide von Menschen gesät, Caes.: arbusculae manu cultae, künstlich gezogene, Fronto: urbs manu munitissima, Cic.: postea credo additas moles manuque adiutum, ut etc., und es sei durch die Kunst nachgeholfen, Liv. – übtr., auf gesuchte, künstliche Weise (vgl. Lipsius Sen. ad Marc. 19, 2. p. 122 ed. 4.), morbi, quos manu fecimus, Sen.: quidam liberos eiurant et orbitates manu faciunt, Sen.: oratio fucata et manu facta (affektierte), Sen. – 4) die Hand = Macht, Gewalt, haec non sunt in manu nostra, Cic.: omnes, quorum in alterius manu vita posita est, Cic.: iuxta deos in tua manu posita est, Tac.: in vestra manu situm est (in eurer H. liegt es) m. indir. Fragesatz, Sall., m. folg. Infin., Apul.: dah. manu mittere od. emittere, s. manumitto u. emitto. – convenire in manum, s. convenio no. I, A, b, β (Bd. 1. S. 1656).
    II) meton.: 1) die Hand, d.i. Arbeit des Künstlers
    ————
    u. jedes Arbeitenden, prima, Quint.: extrema, letzte Hand, d.i. Vollendung und Vervollkommnung einer Arbeit, extrema manus non accessit eius operibus, Cic.: so auch summa manus, Sen., ultima manus, Ov.: aptius a summa conspiciare manu, laß dich lieber sehen, wenn du völlig geputzt bist, Ov.: manus pretium, s. manupretium. – 2) die Hand eines Schreibenden, die Handschrift, u. die des Künstlers in den bildenden Künsten, der Stil u. dgl., alia, Cic.: Alexidis manum amabam, Cic.: redii ad meam manum, nun schreibe ich selbst, Cic.: manum emittere, die Hand (Handschrift) von sich geben, ICt.: falso manum eius imitatus, Eutr.: manus Praxitelis, Werk des Praxiteles, Mart.: artificum manus miratur, Verg. – 3) der Wurf im Würfelspiele, si quas manus remisi, Würfe (= deren Gewinn) geschenkt habe, Aug. b. Suet. Aug. 71, 3. – 4) der Handgriff, totas artis manus, machinas omnes ardenter exercet, übtr. = alle Kniffe u. Ränke, Apul. met. 3, 16. – 5) in der Fechtkunst, der Hieb, Stich, Stoß (vgl. Spalding Quint. 5, 13, 54. p. 386 sq.), prima (die Prime), secunda (der Nachstoß), tertia, Quint.: manum exigere, anbringen, Quint.
    III) übtr.: 1) der Rüssel des Elefanten, Cic. u.a. – 2) die Vorderfüße des Bären, Plin.: des Affen, Plin. – 3) die Zweige der Bäume, Stat. u. Pallad. – 4) manus ferrea, ein eiserner, an einer Kette befestigter
    ————
    Haken, um feindliche Schiffe zu entern, der Enterhaken (vgl. harpago), Caes., Liv. u.a. – 5) (wie χείρ) die Schar (im üblen Sinne die Rotte, Bande), a) übh.: bonorum, Cic.: Iudaeorum, Cic.: coniuratorum, Cic.: manus bicorpor, von den Zentauren, Cic. poët. – insbes., Leute = Arbeiter zum Schiffsbau, Verg. Aen. 11, 329. – b) eine bewaffnete Schar, eine Abteilung, magna, Cic.: parva, Sall.: firma, Cic.: nova (Ggstz. veteres copiae), Caes.: manum facere, Cic.: manum conducere, Caes.: manum cogere, Caes. – Archaist. Genet. manuis, *Varro sat Men. 423. – Dat. manu, Prop. 1, 11, 12; vgl. Prisc. 7, 88. – vulg. Formen nach der 2. Deklin., Abl. mano, Corp. inscr. Lat. 3, 88: Akk. Plur. manos, Itala (Taurin.) Marc. 9, 34. Itala (Clar.) 1. Timoth. 2, 8.
    ————————
    2. mānus, a, um (archaist. Wort), gut, gütig, angef. bei Varro LL. 6, 4. Macr. sat. 1, 3, 13. Serv. Verg. Aen. 1, 139; 2, 268. Isid. orig. 5, 30, 14. Vgl. Cerus manus.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > manus

См. также в других словарях:

  • mourir — Mourir, Abite e vita, Animam exhalare, A vita discedere, A vita recedere, vel Ab oculis recedere, Cadere, Cedere vita, Concedere fato, Decedere de vita, Demori, Diem morte extremum conficere, Ducere horas extremas, Edere vitam, Effundere extremum …   Thresor de la langue françoyse

  • deceder — Deceder, Mourir, Aller de vie à trespas, Decedere, Mori, De medio excedere, Exire de vita, Excedere, Excedere vita, vel e vita, Ex vita discedere …   Thresor de la langue françoyse

  • Adagia — Erasmus von Rotterdam Die Adagia (lateinisch: Collectanea adagiorum) sind eine Sammlung und Kommentierung antiker Sprichworte, Redewendungen und Redensarten des Humanisten Erasmus von Rotterdam. Inhaltsverzeichnis …   Deutsch Wikipedia

  • PHILIPPUS II — I. PHILIPPUS II. Amyntae fil. cui quatuor filii Reges erant, quorum hic natu minimus, Perdiccae fratrisuccessit. Olymp. 105. An. 394. Urb. Cond. Praeteritô fratris filiô per aetatem ad regnum minus aptô. Alex. Magni pater, rei militaris… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PROTOGENES — I. PROTOGENES Pictor nobilissimus, patriâ Cauneus; Demetrio Regi pergratus. Pegipergratus. Palmam habet tabularum eius Ialysus, qui est Romae dicatus in templo Pacis: quem cum pingeret, traditur madidis lupinis vixisse, quoniam simul famen… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • u̯(e)id-2 —     u̯(e)id 2     English meaning: to see; to know     Deutsche Übersetzung: “erblicken, sehen”     Grammatical information: (originally Aorist), Zustandsverbum u̯(e)idē(i) , nasalized u̯i n d , perf. u̯oid а “have seen, white”, whence die… …   Proto-Indo-European etymological dictionary

  • BENEDICTIO — in V. Testam. elevatis manibus fiebat, uti legimus Levit, c. 9. v. 22. Tum attollens Aharon manus suas versus populum benedixit eu. Et quidem Pontifex sollennem in modum in Templo, in anniversario sacro, expressa cum nuncupatione sacratissimi… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • DIVORTII duae apud Romanos species erant — Requdium, quod in Sponsalibus et Divortium proprie dictum, quod in consummatis valebat nuptiis. Prioris formula erat: Conditione tua non utor. Posterioris, Res tuas tibi babeto, vel Res tuas tibi agito. Utraque dicebatur Matrimonii renuntiatio,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • OBLATI — in Ecclesia eadem, dicti infantes ac pueruli, quia Parentibus Monasteriis in Monachos attondendi offerebantur, divinoque cultui consecrabantur, ita ut aetatem adultiorem consecutis inde discedere non licuerit, quod si fecissent, pro Apostatis… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PINDARUS — I. PINDARUS Ephesiorum tyrannus, qui Epheso in captivitatis discrimine versanti a Croeso avunculo suo iussus discedere, successit in Peloponnesum cum parte substantiae, Pasidi cuidam tum filii tutelâ, tum bonorum curâ delegatâ. Aelian. ποικίλ. l …   Hofmann J. Lexicon universale

  • SENATUSCONSULTUM — dictum est, quod Senatus iussit atque constituit. Hoc quomodo fieri solitum sit in Rep. Rom. paucis exponam. Qui Senatum habitutus erat, immolabat hostiam prius atque auspicabatur, uti discimus ex Appiano de bello Civili l. 2. ubi de Caesaris,… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»